Billeder på siden
PDF
ePub

80

sed tamen alternis facilis labor, arida tantum ne saturare fimo pingui pudeat sola neve effetos cinerem immundum iactare per agros. sic quoque mutatis requiescunt fetibus arva, nec nulla interea est inaratae gratia terrae. saepe etiam steriles incendere profuit agros 85 atque levem stipulam crepitantibus urere flammis: sive inde occultas vires et pabula terrae

pinguia concipiunt, sive illis omne per ignem excoquitur vitium atque exsudat inutilis umor, seu plures calor ille vias et caeca relaxat 90 spiramenta, novas veniat qua sucus in herbas, seu durat magis et venas adstringit hiantis, ne tenues pluviae rapidive potentia solis acrior aut Boreae penetrabile frigus adurat. multum adeo, rastris glaebas qui frangit inertis 95 vimineasque trahit cratis, iuvat arva, neque illum flava Ceres alto nequiquam spectat Olympo; et qui, proscisso quae suscitat aequore terga, rursus in obliquum verso perrumpit aratro exercetque frequens tellurem atque imperat arvis.

[merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors]

100

Umida solstitia atque hiemes orate serenas, agricolae: hiberno laetissima pulvere farra, laetus ager; nullo tantum se Mysia cultu iactat et ipsa suas mirantur Gargara messes. quid dicam, iacto qui semine comminus arva 105 insequitur cumulosque ruit male pinguis harenae, deinde satis fluvium inducit rivosque sequentis et, cum exustus ager morientibus aestuat herbis, ecce supercilio clivosi tramitis undam

elicit? illa cadens raucum per levia murmur saxa ciet scatebrisque arentia temperat arva. quid qui, ne gravidis procumbat culmus aristis, luxuriem segetum tenera depascit in herba, cum primum sulcos aequant sata, quique paludis collectum umorem bibula deducit harena? 115 praesertim incertis si mensibus amnis abundans

110

rung ab;,,und so den Boden tüchtig bearbeitet als Herr des Gefildes."

100-159. Erfordernisse für das Gedeihen der Saat.

100. umida solstitia. Die erste Bedingung für das Gedeihen der Saat ist ein nicht zu trockener Sommer, so wie ein nicht zu nasser Winter (serena, hiberno pulvere).

102. nullo cultu, fast ohne alle Bebauung.

103. Gargara, der Name einer der Spitzen des Ida in Mysien, sowie einer benachbarten Stadt, deren Umgegend durch vorzüglichen Waizen bekannt war. tantum = adeo. 104. quid dicam qui quid dicam de eo qui comminus insequitur, er geht mit dem Karst ganz nahe zu den einzelnen festen Schollen und zerschlägt sie, weil der fette (an sich fruchtbare) Grund fest zusammenhält zum Nachtheil des Wachsthums (male pinguis).

=

106. fluvium inducit. Wie bei uns die Wiesen, so wurden im alten Italien auch die Aecker und Gärten gewässert. sequentis, ein Epitheton ornans des von der Höhe herabgeleiteten Wassers.

107. morientibus aestuat herbis, der Acker glüht und die Pflanzen sterben auf ihm ab.

108. supercilio, metaphorisch gebraucht von dem obersten Punkt

des Wässerungsgrabens (tramitis) auf der Höhe des Hügels. Der Landmann zieht oben die kleine Schleusse oder Stellfalle.

110. levia saxa, die Kieselsteine.

scatebris, hier mit malerischer Hervorhebung des durch den Wässerungsgraben auf die Ackerfläche hinaussprudelnden Wassers. arentia temperat arva, mässigt die Gluth, die Dürre des Gefildes.

111. quid qui, vgl. v. 104.

112. luxuriem segetum depascit. Damit in dem fetten Boden der erste Trieb der jungen Saat nicht zu rasch in hohe Halme aufschiesse, liess man die Saat abweiden, wann sie so weit emporgewachsen war, dass sie wie in einer glatten Fläche die Furchen deckte.

114. paludis collectum umorem, sumpfiges Wasser, das sich im Ackerland ansammelt, wird (durch eigens gezogene Gräben) abgeleitet (deducitur) aus dem Boden, der, sei es wegen der Beschaffenheit des Grundes, oder der Lage des Ackers, gar zu gern die Feuchtigkeit aufnimmt (bibula harena). Zur Aufnahme dieses Wassers dienten eigens angefertigte Gruben (colliquiae) oder Gräben (fossae).

115. incertis mensibus, im Frühjahr und Spätjahr.

exit et obducto late tenet omnia limo,
unde cavae tepido sudant umore lacunae.

Nec tamen, haec cum sint hominumque boumque labores versando terram experti, nihil improbus anser 120 Strymoniaeque grues et amaris intiba fibris officiunt aut umbra nocet. pater ipse colendi haud facilem esse viam voluit primusque per artem movit agros curis acuens mortalia corda

nec torpere gravi passus sua regna veterno. ante Iovem nulli subigebant arva coloni; ne signare quidem aut partiri limite campum fas erat: in medium quaerebant, ipsaque tellus omnia liberius nullo poscente ferebat. ille malum virus serpentibus addidit atris 130 praedarique lupos iussit pontumque moveri mellaque decussit foliis ignemque removit et passim rivis currentia vina repressit, ut varias usus meditando extunderet artes paulatim et sulcis frumenti quaereret herbam, 135 ut silicis venis abstrusum excuderet ignem. tunc alnos primum fluvii sensere cavatas; navita tum stellis numeros et nomina fecit,

125

117. cavae lacunae. Die muldenförmigen Vertiefungen behalten am längsten das stehende Wasser, welches laue Dünste verbreitet.

119. versando, vgl. v. 45 ff., 104 ff. improbus anser, hier in Verbindung mit Strymoniae grues, die gefrässige Wildgans, welche den Halm sammt der Wurzel ausreisst. improbus, Attribut alles dessen, was nicht befriedigt werden kann, so auch Thiere, welche masslos verwüsten; vgl. improba fames.

120. Strymoniae, vgl. Ecl. IX, 13. X, 59. intiba. Die Cichorie schadet durch das wuchernde Wurzelwerk.

121. umbra, der Schatten der Bäume, deren Kronen allzu dicht werden.

121-154. Episode. Nach dem goldenen Zeitalter wollte Juppiter durch die Mühen des Landbaus den menschlichen Erfindungsgeist wecken.

121. pater ipse voluit. Zum Besten der Menschen wollte er, dass das unthätige Leben des vermeintlichen goldenen Zeitalters aufhöre.

[blocks in formation]

Pleiadas, Hyadas, claramque Lycaonis Arcton; tum laqueis captare feras et fallere visco 140 inventum et magnos canibus circumdare saltus; atque alius latum funda iam verberat amnem alta petens, pelagoque alius trahit umida lina; tum ferri rigor atque argutae lamina serrae nam primi cuneis scindebant fissile lignum 145 tum variae venere artes. labor omnia vicit improbus et duris urgens in rebus egestas. prima Ceres ferro mortalis vertere terram instituit, cum iam glandes atque arbuta sacrae deficerent silvae et victum Dodona negaret. mox et frumentis labor additus, ut mala culmos esset robigo segnisque horreret in arvis carduus: intereunt segetes, subit aspera silva, lappaeque tribolique interque nitentia culta infelix lolium et steriles dominantur avenae. 155 quod nisi et adsiduis herbam insectabere rastris et sonitu terrebis aves et ruris opaci falce premes umbra votisque vocaveris imbrem,

150

[blocks in formation]

160

heu magnum alterius frustra spectabis acervum
concussaque famem in silvis solabere quercu.

Dicendum et quae sint duris agrestibus arma, quis sine nec potuere seri nec surgere messes: vomis et inflexi primum grave robur aratri tardaque Eleusinae matris volventia plaustra tribulaque traheaeque et iniquo pondere rastri; 165 virgea praeterea Celei vilisque supellex,

arbuteae crates et mystica vannus Iacchi. omnia quae multo ante memor provisa repones, si te digna manet divini gloria ruris. continuo in silvis magna vi flexa domatur 170 in burim et curvi formam accipit ulmus aratri. huic a stirpe pedes temo protentus in octo,

[merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small][ocr errors][merged small][merged small][merged small][merged small][merged small]
« ForrigeFortsæt »