IV. (III.) Citerioris Hispaniæ, sicut complurium provinciarum, aliquantum vetus forma mutata est: utpote cum Pompeius Magnus tropæis suis, quæ statuebat in Pyrenæo, DCCCLXXVI.a oppida ab Alpibus ad fines Hispaniæ ulterioris in ditionem a se redacta testatus sit. Nunc universa b provincia dividitur in conventus septem: Carthaginiensem, Tarraconensem, Cæsaraugustanum, Cluniensem, Asturum, Lucensem, Bracarum. Accedunt insulæ, quarum mentione seposita, præter civitates contributas aliis ccxciv. provincia ipsa continet oppida CLXXIX.3 In iis colonias + XII. oppida civium Romanorum XIII. Latinorum veterum XVIII. fœderatorum unum, stipendiaria cxxxv.6 2 d Primi in ora Bastuli: post eos, quo dicetur ordine, intus recedentes Mentesani, Oretani, et ad Tagum Carpetani: juxta eos Vaccæi, Vectones, et Celtiberi Arevaci.7 Oppida oræ proxima: Urci, adscriptumque Bæticæ Ba ...... CAP. IV. 1 Chiffl. LXXVII. Ald. Junt. Basil. Lugd. Erasm. Dalec. Lugd. 1606. Elz. et Gronov. DCCCXLVI. Mox, abs se redacta Vet. Dalec.2 Chiffl. Lucrensem.-3 Chiffl. et Vet. exempl. Erasm. seposita civitatis (al. civitates) provincia ipsa præter contributas aliis CCXCIII. continet oppida CLXXIX. Vet. Dalec. præter civilates contributas aliis ducentas nonaginta quatuor, provincia ipsa continet oppida CLXXIX. Edd. vett. et Gronov. seposita præter civitates contributas aliis, provincia ipsa CCXCIV. continet oppida. Vid. Not. Var.-4 In iis colonia Vet. Dalec.-5 Ita codd. Harduini, et Chiffl. item edd. Harduin. 1. 2. 3. Miller. Bipont. et Franz. XVII. edd. vett. 6 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. Miller, Bipont. et Franz. CXXXVII. Vet. exempl. Erasmi; CXXXII. Lugd. Erasmi; CXXXVI. Dalec. Lugd. 1606. Elz. et Gronov.-7 Arrebaci Gronov. et edd. vett. ante Harduin. Scribe Arbaci; nisi Arbaci contracte dicti, qui Arrebaci nonunllis.' Heins. Adv. p. 367. Arvaci Harduin. 1. 2. 3. Miller. NOTE a DCCCLXXVI.] Sic Mss. omnes, Reg. Colb. Paris. Chiffl. De Pompeii tropæis in Pyrenæo positis, Strabo lib. 1. p. 156. b Nunc universa] Hæc Martianus iisdem verbis, lib. vi. cap. de Hispania, pag. 203. Horum conventuum mentio fere omnium in Inscript. Gruteri. Lucensis, apud Ambr. Morales, lib. vi. fol. 69. C Oppida CLXXIX.] Ita Reg. 2. Tolet. Chiffl. &c. Exactissime certe huic summæ respondet, qui subjicitur numerus oppidorum citerioris Hispaniæ, seu Tarraconensis. Contributæ civitates eæ sunt, quæ majorum jurisdictioni ac foro parent. a Bastuli] Qui et Bastetani Plinio, ut diximus sup. cap. e Urci] Open Ptolemæo, II. 6. in Bastitanorum ora. De ea jam diximus sup. cap. ad ea verba: Mox a i h g rea: regio Mavitania,8 s mox Deitania, dein Contestania: Carthago nova, colonia: cujus a promontorio quod Saturni vocatur, Cæsaream Mauritaniæ urbem CLXXXVII. M. pass. trajectus. Reliqua in ora: flumen Tader; colonia immunis Ilici, unde Ilicitanus sinus. In eam contribuuntur Icositani.' Mox Latinorum Lucentum, Dianium " stipendiarium: Sucro fluvius, et quondam oppidum, Contestaniæ finis. Regio Edetania Pamono prætendente se m n Bipont. et Franz.-8 Mauritania edd. vett. et Gronov.-9 Durias quibus fine Urgitano.' NOTE oppido. Colonia porro immunis cum dicitur, Italico jure donata significatur, et immunitate ab omni censu, non modo capitis, sed et soli. De eo jure multa pererudite Gothofredus, in Cod. Theod. lib. xiv. tit. 13. de Jure Italico, &c. pag. 221. Icositani] Ita libri omnes. Hi, inquit, Illicitanæ coloniæ foro ac jurisdictioni subduntur. Latinorum] Hoc est, Latii jure donatum. Lucentum Arabes præfixo articulo Alicante dixere, celeberrimum hodie Valentini regni emporium. n Dianium] Straboni lib. 111. pag. 159. Διάνιον. Nunc Denia. Isidoro, Zanium, ut, pro Diæta, Zæta dixere antiquitus. stagno, ad Celtiberos recedens. Valentia colonia III. M. pass. a mari remota: flumen Turium, et tantundem a mari Saguntum, civium Romanorum oppidum, fide nobile: 10 r flumen Uduba: regio Ilergaonum. Iberus" amnis navigabili commercio dives, ortus in Cantabris, haud procul oppido Juliobriga, per ccccL. M. pass." fluens: navium per CCLX. M. a Varia" oppido capax, quem propter uni dam; Turia vet. Dalec. Torim Salmant. Turium Tolet. Turulim Ptolemæus. -10 Vet. Dalec. civium Romanorum fide oppidum nobile. Mox, flumen Idubeda Ald. Junt. Basil. Lugd. Erasmi, Dalec. Lugd. 1606. Elz. et Gronov. flumen Ubida Tolet. flumen Uduba Reg. Hard. 1. Colb. et Vet. Dalec. flumen Iduba cod. ap. Laet.-11 Ita codd. Dalec. et Chiffl. item edd. Harduin. 1. 2. 3. Miller. Bipont. et Franz. Vox per non habetur in edd. Ald. Junt. Basil. Gruterum, p. 481. Editani. NOTE ↑ Valentia] Valentini regni caput. Valence. Hanc Turium flumen præterfluit. Nunc Guadalayar vocant: Mela, Turium: Turiam Sallustius appellat. Fide nobile] Florus, 11. 6. In causam belli Saguntus delecta est ab Hannibale, vetus Hispaniæ civitas, et opulenta: fideique erga Romanos magnum quidem, sed triste monumentum... Jam novem mensibus fessi fame, machinis, ferro, versa denique in rabiem fide, immanem in foro excitant rogum: tum desuper se suosque, cum omnibus opibus suis, ferro et igni corrumpunt.' Vide Livi um, lib. xxI. p. 194. Angust. de Civit. Dei, III. 20. et Appiano in Iber. p. 261. Indigenæ locum esse putant, ubi nunc est Morviedro, quarto vel quinto lapide a Valentia ad Boream: ubi veteris Sagunti rudera fuisse ostensa Regi Catholico Philippo v. octavo die Maii, anni 1719. nuntii publici typis impressi prodiderunt. Morviedro dicunt patria lingua esse' murum veterem.'' Ed. sec. • Flumen Uduba] Sic Reg. et Colb. non Idubeda, quod montis est nomen Ptolemæo, ac Straboni. Nunc Morvedro, quo Segobriga alluitur, Segorbe, in Valentino regno. Ilergaonum] Ab Uduba ad Iberum. 'Iλeрκάovas Ptolemæus, 11. 6. et Livins, lib. xxır. p. 215. Illurgavonenses, qui flumen Iberum attingunt,' Cæsar appellat, Bell. Civ. lib. I. p. 143. Tamen ultra Iberum Ilergaonas promovet Ptolemæus: et in nummis Dertosa Ilergaonum genti ascribitur. " Iberus] Accolis Ebro: nobis l'Ebre. ▾ Juliobriga] 'lovλióßρıya Ptolemæo, loc. cit. quam sub eadem cœli parte locat, ac Iberi fontes. Nunc ipsi oppido nomen, Fuente d'Ivero: aliter aliis perperam statuentibus. Inscriptio apud Ambr. Morales, fol. 67. IvLIOBRIGENSI. EX. GENTE. CANTABRORVM. A Varia] Ex ejus oppidi ruinis juxta crevit ad Iberum amnem, quod Logrono nunc dicimus. Ovapía Ptolemæo in Beronibus, 11. 6. et Straboni lib. 1. p. 162. Regio versam Hispaniam Græci appellavere Iberiam. Cossetania, flumen Subi, colonia Tarraco Scipionum opus, sicut Carthago Poenorum. Regio Ilergetum, oppidum Subur: flumen Rubricatum,d a quo Laletani et Indigetes. Post eos, quo dicetur ordine, intus recedentes NOTE * Cossetania] Sic libri omnes. Ptolemæo, 11. 6. Koσnravol, in qnibus Tarraconem locat. Apud Gruter. p. 499. TARRAC. VRBS. COSITANOR. Ab Ibero ea regio incipit: Tarracone clauditur. Subi] Quod Tarraconem alluit. Mela 11. 6. Inter Subin et Telobin amnes Tarraco urbs est.' Colonia, &c.] Hæc Solinus, cap. 23. p. 44. et Martianus, lib. vI. p. 202. Hodie Tarragona dicitur, in ora Catalauniæ. Inscriptio Gruteri, p. 382. COL. TARRAC. Tiberii nummus, in Musæo nostro Parisiensi, C. V. T. hoc est, Colonia Victrix Tarraco. Sed præter alios insignis ille ex ære mediocri, cujus expressam in cera effigiem habemus, e Cimelio D. da Ballonffeanx, Senatoris Luxemburgici vultum Augusti et caput radiatum exhibet ex parte antica: Epigraphe: DIVVS AVGVSTVTTAEIM. In altera superficie, armamentarium est, januis biforibus: hinc s. inde c. Infra, PROVIDENT. Sensus est: 'DIVVS AVGVSTus Voluit Turritam Tarraconem Armamentarium Esse Im perii. Senatusconsulto. PROvidenTia Angusti. De cognomento Turritæ Tarraconis' olim alibi diximus. Ob similem providentiam dictus est postea Imperator Nero, Novus Augustus,' in nummo Græco perraro, cujus hæc epigraphe est: ПРоN. ΝΕΟΥ ΣΕΒΑΣΤΟΥ. Πρόνοια Νέου Σε βαστοῦ. Providentia Novi Augusti: hoc est, Principis Augusto abavo suo simillimi.' Ed. sec. a Pœnorum] Duce Hamilcare. Nunc est Villa franca de Panades, in Catalannia etsi in Ilergaonibus a Ptolemæo collocetur. Cis Iberum fuisse veterem hanc Carthaginem, ut et Tarraconem, Plinius haud obscure innuit. Errant qui Cantavexa esse existimant in Aragonia. b Ilergetum] A Subi amne ad Rubricatum. Noti Livio Ilergetes, lib. XXI. p. 196. ubi de Hannibale: 'Ilergetes inde, Bargusiosque, et Ausetanos, et Aquitaniam quæ subjecta Pyrenæis montibus est, subegit.' Gruteri Inscript. p. 519. CONTRA. ILER GETAS. c Subur] Zoúẞoup Ptolemæo, 11. 6. Nunc Villa nova. Gruteri Inscriptio, juxta Tarraconem eruta, p. 414. SvBVRITANI. Reinesii altera, p. 437. C. I. P. S. Colonia Julia Paterna Suburitana, vel potius Pia.' d Rubricatum] 'Poußpíkaтos Ptolemæo, loc. cit. hodie Lobregat. Ab hoc amne ait jam Laletanos appellari incolas et proximos iis deinde, ubi nunc Emporiæ sunt, Indigetes, quorum regio Pyrenææ Veneris promontorio clanderetur. Sic etiam Ptolemæus loc. cit. e Laletani] Sic libri omnes. Hinc Laletana vina Plinio, xtv. 8. Laletana sapa, Martiali, vII. 52. Gruteri Inscript. p. 490. PRÆFECTO. ORÆ MARITIME. LALETANÆ. Ptolemæo, 11. 6. Aainτavol, Straboni lib. 1. p. 159. Λεητανοί. f Indigetes] 'Evdiyéтai Ptolemæo, loc. cit. 'Ivdiknтal Straboni lib. 111. p. 160. Post eos] Retro versus occasum 12 i radice Pyrenæi, Ausetani," Lacetani: perque Pyrenæum Cerretani,' dein Vascones. In ora autem colonia Barcino,* Lugd. Erasmi, Lugd. 1606. Dalec. Elz. et Gronov.-12 Ausetani, Itani, Lacetani edd. vett. Ald. Junt. Basil. Lugd. Erasmi, Dalec. Lugd. 1606. Frankf. Leyd. Elz. et Gronov. ita quoque Strab. lib. 111. et Ptolemæus. A. I. Jace Solis æstivum, in mediterraneo. NOTE h Ausetani] Horum Livius meminit loc. cit. Avonravol Ptolemæo, II. 6. Oppidum Ausa, et Vicus Ausæ, Vic d'Osona, et frequentius Vich, inter Gerundam et Manresam. Lacetani] Supra Gerundam, in Pyrenæi radicibus. Vide Notas et Emend. num. 20. Cerretani] KepporTavol Ptolemæo, 11. 6. Straboni lib. 111. p. 162. KeppnTavol. Kephτavoɩ èv ’Ißnpíą Dioni, lib. XLVIII. p. 382. Vascones, non in Aquitania, sed in Hispania collocat etiam Ptolemæus loc. cit. Vascones ea ætate erant, qui hodie Navarri : ut egregie probat Oihenartus, II. 1. p. 73.- Sed ad Vascones, quos eo nomine nostra nunc ætas agnoscit, pertinet eximius, at longe posterioris ævi nummus, variis eruditorum conjectationibus celebratus. Vidimus ex argento, qui palmam manus magnitudine impleat. In parte priore Princeps sedet in throno sub tento rio, cujus velum hinc et inde tenent, ut intus Princeps appareat, bini cœlestes Genii, quales pingi solent in insignibus Regum Francorum. Gestat Princeps in capite coronam ex Lisi floribus, quæ lilia vulgus appellat: dextra tenet nudum et erectum ensem: sinistra libellos supplices, a subjectis jus sibi reddi petentibus porrectos Principi, ut supremo judici: ad pedes scutum est quadripartitum lineis directis, insignia bis exhibens Francia et Aquitaniæ. Epigraphe in ambitu hæc est, picturæ respondens: DEVS IVDICIVM TVVM REGI DA: ET IVSTITIAM TVAM FILIO REGIS. In parte aversa idem pingitur in equo splendide ornato decurrens, et armatus, galea munitus, cu jus apicem decorat Lisi flos unus: dextra tenet nudum ensem elatum: est autem in circuitu hæc inscriptio : DEVS: KAROLVS: MAXIMVS: AQVITANORVM: DVX: ET: FRANCORVM: FILIVS. Hic alii alium Principem pictum suspicantur, alii aliter inscriptionem hanc posteriorem accipiunt. Nos, neminem arguentes, sic totum exponimus. Princeps Carolus, filius Caroli VII. Francorum Regis alter, frater Ludovici XI. regis, idemque Dux Aquitaniæ hic exhibetur, ac de eo in inscriptione prædicatur, ið quod ipsa pictura clamat: Defendet Ense Vascones Suos KAROLVS MAXIMVS, AQVITANORUM DVX, ET FRANCOrum Regis Vere Magni FILIVS. Dici Vere Magnus Carolus VII. profecto jure potuit, qui regni Franciæ magna parte potitos Anglos penitus demum e Galliis expulit. Ejusdem Caroli Ducis alter ille nummus est, quem laudat Historia Regiæ Inscriptionum Academiæ, tomo 1. pag. 286. KAROLVS: REGIVS: FRANCORVM : FI LIVS: AQVITANORVM: DVX. Leonem discerpit. .), FORTITVDO: MEA: ET: LAVS: MEA: TV: ES: DNE: DEVS: MEVS: Crux, quam liliatam vocant, cum floribus Lisi, et pardis: quæ sunt Aquitaniæ insignia.' Ed. sec. k Barcino] In Læetanis, seu Lale. tanis, teste Ptolem. loc. cit. Nunc |