Q. HORATII FLACCI CARMINUM LIBER I. I. AD MAECENATEM. Maecenas atavis edite regibus, Prooemii, ut res ipsa indicat, sive Prologi locum carmen hoc obtinet, ceterisque huius Libri absolutis novissimum accessit. Sed vereor equidem, si certa hic est Librariorum fides, ne non ex Pindari sui praeceрtо лоóσшлоν tyhavyès, non purpureum qui late splendeat, sed vilem sordidumque panniculum Noster assuerit. Siquidem omnes iam a literis renatis de impedita hic et salebrosa oratione questi sunt: videamus locum integrum, quem libri scripti editique omnes sic exhibent:,,Sunt quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse iuvat; metaque fervidis Evitata rotis, palmaque nobilis Terrarum dominos evehit ad Deos. Hunc, si mobilium turba Quiritium Certat tergeminis tollere honoribus; Illum, si proprio condidit horreo Quicquid de Libycis verritur areis: Gaudentem patrios findere sarculo Agros, Attalicis conditionibus Numquam dimoveas, ut trabe Cypria Myrtoum pavidus naula secet mare." Iam quaeritur, hunc et illum unde pendeant, et cuinam verbo connectantur. Aut enim haec structura est, Iuvat hunc, illum; aut ista est, Evehit hunc, illum: aut illa denique, Dimoveas hune, illum: nihil est quartum: et tamen nulla ex his tribus constructio recte procedit. Esto enim; postrema forte prae aliis tibi arriserit: Numquam, inquis, dimoveas hunc amplissimis honoribus auctum, illum totius Africae praedia possidentem, ut mutato vitae instituto mercatores esse velint. Ain' vero? Profecto haud stulte sapiunt, si nolunt se tot et tantis periculis sine caussa exponere; neque dubio mari opes quaerere, quas domi iam affatim habent. Quid, quaeso, hic tam mirum? Metuendum credo erat, ne Pompeio quis vel Caesari vel Crasso persuaserit, ut relictis rebus omnibus mercaturam exercerent. Illud quidem, quod mox sequitur, accipio proboque; ubi rusticum paterni agri cultorem vel luculentissimis conditionibus negat dimoveri posse, ut pristino vitae genere relicto mercator esse incipiat; quippe qui parvo contentus, proculque a negotiis et Neptuno vitam agens, securam suam paupertatem operosis incertisque opibus anteponit. Hoc quidem et verum est, et memoratione dignum: illud alterum de Imperatoribus et praedivitibus, qui nolint fieri mercatores, est ineptum prorsus et inficetum; uti iam pridem Iulius Scaliger Ianusque Rutgersius recte animadverterunt. Sed fortasse iam alteram mavis constructionem, iuvat hunc, si honoratus est; iuvat illum, si dives. Recte sane: nisi vetaret hoc emen Horatius. I. 1 5 Evitata rotis, palmaque nobilis Terrarum dominos evehere ad Deos: v. 6. Vulg. Evehit. dati sermonis lex et consuetudo. Cum enim integra sententia, palmaque nobilis Terrarum dominos evehit ad Deos, inter verba ista interveniat; numquam ullis machinis efficies, ut rò iuvat per sententiae istius intervallum ad hunc usque rite transduci possit. Restat tertia, (quae Rutgersii coniectura erat; et itidem Isacii Pontani, narrante et plaudente magno Gatakero Advers. Posth. c. XVI.) ut distinctione constituta post palma nobilis, evehit ad sequentia referatur. Evehit ad Deos hunc, si honores consequitur: si divitias, illum. Sed et haec constructio, prioribus licet illis aliquanto commodior, non uno nomine displicet. Quam violentum enim et coactum, ut palma divellatur ab evehit, cum ipsa orationis series artissime ea connectat? Quam ieiunum porro et aridum omnique Venere spoliatum, palma nobilis; nisi reliqua subiunxeris? Illud evehit quoque, ut verbi impersonalis hic vice fungatur, quis patienter ferat? Denique unde datum sumis, ut qui magnam vim frumenti in horreis suis occultaverit, continuo ea de caussa ad Deos immortales evehi dicatur? Haud credideram tam facilem tritamque fuisse ad Superos viam. Indignum vero, si triparcos illos Ummidios, Fufidios, Staberios, Opimios et immundos Nattas iam Noster propter auri et frumenti acervos inter Deos hic collocet, quos in Satiris vix hominum loco aut numero censuerat habendos. Numquam, mihi crede, sic Flaccus desipuit. At si illa sic conjungis, ut palma nobilis ad Deos evehat; iam recte erit et de more, ut qui Olympia vicerint, Diis comparentur. Noster alibi Carm. IV, 2, 17.,,Sive quos Elea domum reducit Palma caelestes." Cicero pro Flacco c. 13. „Homo nobilis Atinas pugil Olympionices: hoc est apud Graecos prope maius et gloriosius, quam Romae triumphasse." Vides hos Victores pluris apud Graecos fieri, quam Romae Triumphatores. Iam vero, qui Romae triumphabant, cum Diis comparabantur, ut iterum Noster Epist. I, 17, 33, „Res gerere et captos ostendere civibus hostes Attingit solium Iovis et caelestia tentat." Ergo aut maiore aut pari saltem iure Olympionicae ad Deos evehendi erant. Quin illi apud Lucianum in Anacharsi 10 plane IZOOEOI Diis aequales perhibentur: unusque ex iis Philippus post obitum, alter Euthymus, etiam vivus sentiensque, divinos honores consecutus est; uti narrat Herodotus, Plinius, aliique. Ut proinde nullo modo audiendi sint Rutgersius ceterique: neque evehit ad Deos alio referendum, quam ad Palmam Olympiacam. Quid igitur fiet? Enimvero correctione locus iuvandus est, priusquam ullam inde sani coloris sententiam extuderis. Eum sic a poëta profectum esse pro certo polliceri ausim:,,Sunt quos curriculo pulverem Olympicum Collegisse iuvat, metaque fervidis Evitata rotis, palmaque nobilis Terrarum dominos evehere ad Deos: Hunc, si mobilium Illum, si proprio", etc. Ubi ordo et sententia est: Diversa, o Maecenas, sunt hominum studia: sunt-quos iuvat palma Olympiaca, quae nobilis est vel ad Deos immortales victorem evehere. Hunc iuvat, si honores consequitur; illum, si divitias: agricolae numquam persuaseris, ut mercator fiat; neque rursus mercatori, ut rure degat; est-qui vitam voluptariam sequitur; multos militia iuvat, quosdam venatio: me, si nomen et famam poetae Lyrici nancisci possum. Hoc totius orationis filum, haec Carminis mens est; de Pindaro, ut videtur, adumbrata, piricum Pyrrh. Hypot. p. 18. Αελλοπο ων τιμαὶ καὶ στέφανοι. Τοὺς δ ̓ ἐν τεται δὲ καί τις ἐπ ̓ οἶδμ ̓ ἅλιον Ναϊ iuvant velocium equorum honores et ita: Est-qui etiam delectatur, si celeri τινας dedimus pro τιν, ob illud τοὺς precludes , Hunc, si mobilium turba Quiritium 10 Quicquid de Libycis verritur areis. quod sequitur; βιοτà autem pro βιωτὰ; σῶς διαστείχων pro σῶν διαστεί Bov. Iam autem ut verba Flacci, cum de sententia satis constet, paullatim explicemus; illud primum observabis, rò sunt-quos iunctim et ig' Ev accipiendum esse, perindeque esse ac si quosdam, aliquos dixisset: ita Graeci eioiv ovs, eloivois passim usurpant. Noster Serm. I, 4. v. 24. „,Quod sunt quos genus hoc minime iuvat, utpote plures Culpari dignos:" ubi nisi vp v legeris, digni utique, non dignos dictum oportuit. Arte Poet. 361. „Ut pictura, poesis: erit-quae, si propius stes, Te capiet magis; et quaedam, si longius abstes." et hic quoque, nisi v ev adsciscis, quae erat dicendum, non quaedam. Finge itaque hic esse, Quosdam curriculo pulverem Olympicum collegisse iuvat: Hunc, si mobilium etc. Illum, si proprio etc. et familiarior credo ad aures tuas oratio accedet. Illud deinceps notabis, iuvat collegisse, iuvat meta, iuvat palma, vocabulum unicum iuvat in eadem periodo modo personalis verbi, modo impersonalis potestatem habere: Sic Noster alibi Carm. IV, 1, 21. „Me nec femina, nec puer lam, nec spes animi credula mutui, Nec certare iuvat mero." et Iuvenalis XI, 199. ,,Spectent iuvenes, quos clamor et audax Sponsio, quos cultae decet assedisse puellae." Atque haec paullo insolentior locutio Librariorum oculis caliginem offudit. Sed praecipue eis fraudi fuit ignorantia constructionis, nobilis evehere: quod loquendi genus a Graeco fonte deductum, Horatio et sequentis aevi poetis admodum familiare est. Sic Carm. I, 37, 10. Impotens sperare. III, 12, 11. Celer excipere, 10. Catus iaculari. I, 12, 11. Blandus ducere. I, 10, 7. Callidus condere. Í, 24, 17. Lenis recludere. I, 37, 26. Fortis tractare. IV, 14, 22. Impiger vexare. IV, 12, 19. Largus donare, 20. Efficax eluere. Serm. II, 8, 24. Ridiculus absorbere. Ep. I, 17, 47. Firmus pascere. Persius I, 118.,,Callidus excusso populum suspendere naso." "Silius Italicus III,375. et 387.,,Saetabis, et telas Arabum sprevisse superba, El Pelusiaco filum componere lino. Asper frena pati, aut iussis parere magistri." Qualia innumera sunt apud Silium; multa apud et Lucanum Statium. Illud vero apud Nostrum Carm. I, 12, 25. emendationem hanc unice confirmat; quippe ubi idem vocabulum eadem plane iunctura exhibetur: Dicam et Alciden, puerosque Ledae, Hunc equis, illum superare pugnis Nobilem." Cui geminum omnino est illud Silii lib. XI, 73. „Hic Torquatus avum fronte aequavisse severa Nobilis:" et Propertii IV, 10. v. 42. „Nobilis e tectis fundere gaesa rotis." Neque illud Lucani absimile est, III, 697.,,Eximius Phoceus animam servare sub undis Scrutarique fretum." aut Persii VI, 6. quod sic corrigendum:,,Mox iuvenes agitare iocos, et pollice honesto Egregius lusisse senes." Ita duo codices, alter Galeanus, alter Coll. Trinitatis; non ut vulgo Egregios. Habes itaque, aut omnia me fallunt, certissimam Flacci emendationem: ubi et sententia mirum quantum erigitur, et oratio novo cultu enitescit. 7. Hunc; si mobilium] Mobilium recte habent codices vetustiores, quatuor Blandinii apud Cruquium, duo apud Pulmannum, Bersmanni unus, et ex nostris optimi Leidensis, Graevianus, et pro varia lectione, eadem tamen manu, codex Collegii Reginae; tum etiam vetus Scholiastes. Desinant itaque ex recentioribus libris nobilium ingerere: quum altero abhinc versu praecesserit, palmaque nobilis; quae quam inepta atque invenusta foret repetitio, quis non videat? Sane nobiles Quirites dici poterant, ob imperii Rom. magnitudinem. Fatemur: sed quamobrem tandem turba nobilium? quae duo vocabula sic coniuncta se mutuo tollunt et evertunt. Epitheto illo mobilium levitatem et inconstantiam vulgi in honoribus per suffragia sua deferendis notat et perstringit. Sic alibi, Epist. I, 19, 37.,,Non ego ven Gaudentem patrios findere sarculo Numquam dimoveas, ut trabe Cypria tosae plebis suffragia venor." Statius Silv. II, 2. v. 123. „Quem non ambigui fasces, non mobile vulgus, Non leges, non castra tenent." Seneca Herc. Fur. v. 169.,,Illum populi favor attonitum, Fluctuque magis mobile vulgus Aura tumidum tollit inani." Idem diu mendum insedit in omnibus Lucani codicibus, IV, 521.,,sic cunctas sustulit ardor Nobilium mentes iuvenum, etc." Tu lege ipsius loci sententiaeque ductu, Mobilium iuvenum : ut Virgil. Georg. III, 165.,,Dum faciles animi iuvenum, dum mobilis aetas." Nam quod apud Nostrum est, Carm. IV, 12, 15. Iuvenum nobilium cliens, ubi plura afferemus, non eiusmodi est, ut receptae Lucani lectioni patrocinetur; aut ut cohorti Opiterginae iuventutis id epitheton inde donandum sit. 16. Otium et oppidi Laudat rura sui] Ingeniosa profecto Valentis Acidalii coniectura est, in Notis ad Velleium Paterculum, II, 110. „Luciantem Icariis fluctibus Africum Mercator metuens, otium et oppidi Laudat tuta sui: mox reficit rates Quassas, indocilis pauperiem pati." Quam sibi tacite adoptavit acutissimus Gronovius Pater Observ. Eccles. c. X. p. 101. ubi sic emendat Paullini carmen: Repetitque portum, et terreae tuto viae Praevertit intutum maris. „Tutum“, inquit,,,viae: ut Horatio, Otium et oppidi Laudat tuta sui. Ego vero sagacissimis viris libenter accedo: nam, ut ferri forte possit lectio recepta, tamen aptior venustiorque est oppositio, hinc metuens, illinc tuta. Tuta autem absolute, ut Ovid. Trist. II, 201. „Unde precor supplex ut nos in tuta releges." Tacitus Annal. I, 2. „Ac novis ex rebus aucti tuta et praesentia, quam vetera et periculosa mallent." Et XV, 29. „Exin Romanus laudat iuvenem, omissis praecipitibus tuta et salutaria capessentem." Tuta autem oppidi, ut Virgilius, XI, 882. „Moenibus in patriis atque inter tuta domorum." Recte porro et convenienter iunguntur, otium et tuta; ut Martialis XII, 5. „Plura legant vacui, quibus otia tuta dedisti." et III, 67.,,Tuta luditis otium carina.“ Virgil. Georg. III, 376. ,,secura sub alta Otia agunt terra." Denique rite et de more Laudat tuta aliquis; ut Noster Epist. I, 15, 42. „Nimirum hic ego sum: nam tuta et parvula laudo:" praesertim mercator, qui rei parandae causa periculis se obiiciens, supremis sibi votis tuta otia pollicetur: ut iterum Noster Serm. I, 1, 30.,,nautaeque per omne Audaces mare qui currunt, hac mente laborem Sese ferre, senes ut in otia tuta recedant.“ Equidem rura oppidi vel simile quid non usquam legisse memini. Seu rupit teretis Marsus aper plagas. II. AD AUGUSTUM. Iam satis terris nivis atque dirae Terruit Urbem: 5 Terruit gentis, grave ne rediret Saeculum Pyrrhae nova monstra questae: Visere montis; Piscium et summa genus haesit ulmo, 10 Nota quae sedes fuerat columbis; Et superiecto pavidae natarunt Aequore damae. Vidimus flavum Tiberim, retortis Litore Etrusco violenter undis, 15 Ire deiectum monumenta Regis, 20 Templaque Vestae: Iliae dum se nimium querenti xorius amnis. 10. Nota quae sedes fuerat columbis] Codex Battelianus pro varia lectione palumbis, cui astipulantur illa veteris Scholiastae, Leviter in re lam atroci et piscium et palumborum meminit. Nimirum iam olim hic locus obelo notatus est: cum enim arboribus raro aut numquam columbae insideant, quo iure ulmum hic appellat notam columbarum sedem? An reponemus itaque his fideiussoribus palumbis? Illud tamen adversatur, quod et Noster alibi, et Virgilius palumbem solent dicere, non palumbum. Sed et palumbus suos auctores habet, Columellam, Plinium, Martialem, Catonem De Re Rust. cap. XC. Iam quidem apud Persium III, 16. post Pithoeum sic hodie fertur:,,at cur non potius teneroque columbo Et similis regum pueris." Verum ibi et veteres editiones et tres quos consului codices palumbo plane exhibent. Excusari poterit recepta Flacci lectio, si dixeris sub columbarum nomine etiam palumbes comprehendi: sed neque illo pacto vitatur ambiguum et τὸ εὐδιάβλητον. |