CA

Et tophus scaber, et nigris exesa chelydris
Creta, negant alios aeque serpentibus agros
Dulcem ferre cibum, et curvas praebere latebras.
Quae tenuem exhalat nebulam fumosque volucres,
Et bibit humorem, et, quum vult, ex se ipsa remittit;
Quaeque suo viridi semper se gramine vestit,
Nec scabie et salsa laedit rubigine ferrum;
Illa tibi laetis intexet vitibus ulmos:

Illa ferax oleo est: illam experiere colendo,
Et facilem pecori, et patientem vomeris unci.
Talem dives arat Capua, et vicina Vesevo
Ora iugo, et vacuis Clanius non aequus Acerris.
Nunc, quo quamque modo possis cognoscere, dicam.
Rara sit, an supra morem si densa, requiras;
Altera frumentis quoniam favet, altera baccho;
(Densa magis Cereri, rarissima quaeque Lyaeo)
Ante locum capies oculis, alteque iubebis

In solido puteum demitti, omnemque repones
Rursus humum, et pedibus summas aequabis arenas.
Si deerunt, rarum, pecorique et vitibus almis
Aptius, uber erit;. sin in sua posse negabunt
Ire loca, et scrobibus superabit terra repletis ;
Spissus ager: glebas cunctantes crassaque terga
Exspecta, et validis terram proscinde iuvencis.
Salsa autem tellus, et quae perhibetur amara,
Frugibus infelix (ea nec mansuescit arando,
Nec baccho genus, aut pomis sua nomina servat)
Tale dabit specimen: tu spisso vimine qualos,

Colaque praelorum fumosis deripe tectis:
Huc ager ille malus, dulcesque a fontibus undae
Ad plenum calcentur: aqua eluctabitur omnis
Scilicet, et grandes ibunt per vimina guttae;
At sapor indicium faciet manifestus, et ora
Tristia tentantum sensu torquebit amaror.
Pinguis item quae sit tellus, hoc denique pacto
Discimus: haud umquam manibus iactata fatiscit,
Sed picis in morem ad digitos lentescit habendo.
Humida maiores herbas alit, ipsaque iusto
Laetior: ah nimium ne sit mihi fertilis illa,
Neu se praevalidam primis ostendat aristis!
Quae gravis est, ipso tacitam se pondere prodit;
Quaeque levis. Promtum est oculis praediscere nigram,
Et quis cui color: at sceleratum exquirere frigus
Difficile est; piceae tantum, taxique nocentes
Interdum, aut ederae pandunt vestigia nigrae.

His animadversis, terram multo ante memento
Excoquere, et magnos scrobibus concidere montes;
Ante supinatas aquiloni ostendere glebas,
Quam laetum infodias vitis genus. Optima putri
Arva solo: id venti curant, gelidaeque pruinae,
Et labefacta movens robustus iugera fossor.
At si quos haud ulla viros vigilantia fugit;
Ante locum similem exquirunt, ubi prima paretur
Arboribus seges, et quo mox digesta feratur;
Mutatam ignorent subito ne semina matrem.
Quin etiam caeli regionem in cortice signant;

Vt, quo quaeque modo steterit, qua parte calores
Austrinos tulerit, quae terga obverterit axi,
Restituant: adeo in teneris consuescere multum est.
Collibus, an plano melius sit ponere vitem,
Quaere prius. Si pinguis agros metabere campi,
Densa sere: in denso non segnior ubere bacchus.
Sin tumulis adclive solum collesque supinos;
Indulge ordinibus: nec secius omnis in unguem
Arboribus positis secto via limite quadret.
Vt saepe, ingenti bello quum longa cohortes
Explicuit legio, et campo stetit agmen aperto,
Directaeque acies, ac late fluctuat omnis
Aere renidenti tellus, nec dum horrida miscent
Proelia, sed dubius mediis Mars errat in armis:
Omnia sint paribus numeris dimensa viarum;
Non animum modo uti pascat prospectus inanem;
Sed quia non aliter vires dabit omnibus aequas
Terra, neque in vacuum poterunt se extendere rami.
Forsitan et scrobibus quae sint fastigia quaeras.
Ausim vel tenui vitem committere sulco.

Altior ac penitus terrae defigitur arbos:
Aesculus in primis; quae quantum vertice ad auras
Aetherias, tantum radice in Tartara tendit.

Ergo non hiemes illam, non flabra, neque imbres
Convellunt; immota manet, multosque nepotes,
Multa virum volvens durando saecula vincit:
Tum fortes late ramos et brachia tendens

Huc illuc, media ipsa ingentem sustinet umbram.

Neve tibi ad solem vergant vineta cadentem:
Neve inter vites corylum sere: neve flagella

Summa pete, aut summa destringe ex arbore plantas;
Tantus amor terrae: neu ferro laede retuso
Semina: neve oleae silvestris insere truncos.
Nam saepe incautis pastoribus excidit ignis,
Qui furtim pingui primum sub cortice tectus.
Robora comprendit, frondesque elapsus in altas
Ingentem caelo sonitum dedit'; inde sequutus
Per ramos victor, perque alta cacumina regnat,
Et totum involvit flammis nemus, et ruit atram
Ad caelum picea crassus caligine nubem:
Praesertim si tempestas a vertice silvis
Incubuit, glomeratque ferens incendia ventus.
Hoc ubi; non a stirpe valent, caesaeve reverti
Possunt, atque ima similes revirescere terra:
Infelix superat foliis oleaster amaris.

Nec tibi tam prudens quisquam persuadeat auctor, Tellurem borea rigidam spirante moveri.

Rura gelu tum claudit hiems; nec, semine iacto,
Concretam patitur radicem adfigere terrae.

Optima vinetis satio, quum vere rubenti
Candida venit avis longis invisa colubris;

Prima vel autumni sub frigora, quum rapidus Sol
Nondum hiemem contingit equis, iam praeterit aestas.
Ver adeo frondi nemorum, ver utile silvis;
Vere tument terrae, et genitalia semina poscunt.
Tum pater omnipotens fecundis imbribus Aether

Coniugis in gremium lactae descendit, et omnes
Magnus alit, magno commixtus corpore, fetus.
Avia tum resonant avibus virgulta canoris,
Et venerem certis repetunt armenta diebus.
Parturit almus ager, zephyrique tepentibus auris
Laxant arva sinus: superat tener omnibus humor;
Inque novos soles audent se germina tuto
Credere: nec metuit surgentes pampinus austros,
Aut actum caelo magnis aquilonibus imbrem;
Sed trudit gemmas, et frondes explicat omnes.
Non alios prima crescentis origine mundi
Illuxisse dies, aliumve habuisse tenorem
Crediderim ver illud erat: ver magnus agebat
Orbis, et hibernis parcebant flatibus euri;
Quum primae lucem pecudes hausere, virûmque
Ferrea progenies duris caput extulit arvis,
Immissaeque ferae silvis, et sidera caelo.

Nec res hunc tenerae possent perferre laborem,
Si non tanta quies iret frigusque caloremque
Inter, et exciperet caeli indulgentia terras.

Quod superest, quaecumque premes virgulta per agros,
Sparge fimo pingui, et multa memor occule terra;
Aut lapidem bibulum, aut squalentes infode conchas:
Inter enim labentur aquae, tenuisque subibit
Halitus, atque animos tollent sata. Iamque reperti,
Qui saxo super, atque ingentis pondere testae
Vrgerent: hoc effusos munimen ad imbres;

Hoc, ubi hiulca siti findit Canis aestifer arva.