Billeder på siden
PDF
ePub

XX. M. DCCCXXIX." C. Cæsar 20 primo introitu Urbis, civili bello suo,3 ex ærario protulit laterum aureorum? XV. M.4 argenteorum, XXXV. M. et in numerato, H-s. CCCC. Nec fuit aliis temporibus respublica locupletior. Intulit Emilius Paulus, Perseo rege victo, e Macedonica præda

r

ginta duo millia, et extra numerum CCC. et LXXXV. M.—2 Harduin. 1. 2. 3. Miller. et Franz. belli s. i. auri XVI. XX. DCCCXXIX. C. Cæsar; Bipont. belli s. i. auri sedecies cent. viginti millia et DCCCXXIX. C. Cæsar; Gronov. et vulgg. belli s. initio, DCCCXLVI. auri pondo. C. Cæsar; Margo edd. Dalec. et Gronov. auri pondo DCCC. XLV.-3 Ita codd. Regg. Brot. in civili bello, suo, &c. al. ante Brotier.-4 Ita codd. Regg. Brot. 2. 3. aureorum XXV. M. Harduin. et recentt. aureorum XXVI. edd. vett. et Gronov.5 Ita codd. Regg. Brot. et Editio princeps. Hæc, argenteorum, XXXV. M. desunt in ed. Gronov. argenteorum XXXV. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. Laterum aureorum quindecim, argenteorum triginta quinque millia, et in numerato

NOTE

n Auri. XVI. XX. M. [XVI. XX.] DCCCXXIX.] Hoc est, auri infecti pondo sedecies centena viginti millia, et octoginta, ac viginti novem. Sic Reg. 2. Estimatione Gallicæ monetæ, libras ea efficiunt, ut vulgo dicimus, 933597504. hoc est, fere nongen. tos et XXXIV. milliones.

• C. Cæsar] Dictator. Quod si dives adeo fuit, cur igitur Tranquillus in Julio, cap. 54. In primo Consulatu tria millia pondo auri furatus e Capitolio, tantundem inaurati æris reposuit.' Vide et Plutarch. in Casare, pag. 725. et in Apophtheg. pag. 206. et Appianum de Bellis Civ. lib. II. pag. 453.

P Laterum aureorum] Vide Notas et Emend. num. 18. Lateres aureos argenteosque pariter Varro vocat de Vita Populi Rom. lib. 111. apud Nonium : πλίνθους χρυσούς Herodotus, ubi de Crœso: argentum videlicet, aurumque infectum, necdum in vasa monetamve conflatum. Nos vernaculo sermone appellamus, Barres d'or, ou d'argent.

H-S. CCCC.] Hoc est, quadringenties centena millia sestertium.

Gallicæ monetæ 4000000. libræ sunt, seu quatuor milliones.

[ocr errors]

Intulit Æmilius] Vide Notas et Emend. num. 18.- Est nummus argenteus in Museo nostro, et apud Patin. in Famil. pag. 7. n. 6. caput Concordiæ velatum: inscriptio, PAVLVS. LEPIDVS. Ubi Spanhemius falso putat, Paulum esse prænomen, t. II. pag. 35. Princeps Senatus' Paulus' ex patre, ex matre Lepidus,' hic notatur; ac proinde utroque genere ex gente Æmilia, Augusti temporibus, ut nummi alii docent, ac proinde Augusti vice. CONCORDIA hic significatur Senatus Populique R. .). Tropæum, quod dextra mann tangit Æmilius Paullus, sinistro nummi latere, quippe nobiliore, stans: statura prægrandi. E regione stat Perseus rex Paulo minor, manibus post tergum revinctis, ac tropæum suspicit; astant inter ipsum et tropæum adolescentes duo prætextati, qui sunt duo Persei liberi: natu major alter, qui patri vicinior, junior alter. Supra tropæum, TER. In imo nummi margine, PAVLLVS. Ille nimirum Æmilias Paullus, alterius, qui in priore nummi

H-S. MM. CCC.63 a quo tempore populus Romanus tributum penderet desiit.

sestertium quadringenties margo edd. Dalec. et Gronov.-6 Ita codd. Regg. et Editio princeps.' Brotier. Perseo victo, &c. edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. Perseo rege Macedonico devicto, prædam pondo trium millium edd. vett. et Gronov. Perseo rege victo e Macedonica præda, sestertium ter millies margo edd. Dalec. et Gronov.

NOTE

pagina nominatur, atavus, de quo Plinius hoc loco, et iv. 17. Literæ TER, tropæo superpositæ, occasionem dedere confingendi ter Paulum triumphasse; cum tamen hic unicum pingatur tropæum de Perseo, sive de Macedonia capta. Lego, Tribus ejectis Regibus,' Perseo rege nimirum, cum duobus liberis in nummo depictis.' Ed. sec.

H-S.MM. CCC.] Hoc est, sestertium bis millies et trecenties centena millia. Efficiunt ea libras monetæ Gallicæ, seu florenos, 23000000. seu viginti tres milliones.

[ocr errors]

Tributum pendere] Stipendium militare in antiqua Repub. ex tributo fuit: tributum pro portione census exigebatur: belli præda interim ad difficillima Reip. tempora reservata : qui mos ad Æmilium usque Paulum duravit, Perseumque regem devictum, anno Urbis DLXXXV. Renovatum Hirtio et Pansa Coss. auctor est Plutarch. Privato sumtu se aluisse milites Romanos pæne ad id tempus quo Roma capta est a Gallis,' auctor est Festus, post Livium, lib. iv. Quod vero de tributo Plinius refert, hansisse id a Valerio Maximo videtur, iv. 3. pag. 210. At Perse Rege devicto,' inquit, 'Paulus cum Mace. donicis opibus veterem atque hæreditariam Urbis nostræ paupertatem eo usque satiasset, ut illo tempore primum populus Rom. tributi præstandi onere se liberaret,' &c.-' At vice tributi, aut præter illud, fuit

in provinciis Honorarium aureum,' munus Principibus dari solitum, et imperatum. Hujus mentio in nummis post tempora Constantini sæpe occurrit: ingeniose semper: exempli gratia, in triente aureo Theodeberti, quem delineari fecit Bouterovius, pag. 277. ex cimelio Illustr. Harlæi THEO DEBERTIA. 'Theodebertus Imperator Augustus.' Cave enim legas Theodeberti' in genitivo casu; cum neque in nummis Latinis nomina Principum in alio unquam casu quam in recto scribantur, et alia Theodeberti numismata integrum nomen THEODEBERTVS exhibeant: et in THEODEBERTI PP. AVG. æque legi

[ocr errors]

Imperator' debeat, atque in nummis æqualis ipsius IVSTINIANI. PP. AVG. capite cincto gemmis:.)(. Crux : in ambitu, IOHANNES. Monetarii nomen id esse non potest, cum opificis prænomen tantum possit esse; nec scribi proinde solum in nummis debeat. Totidem vocum primæ sunt eæ literæ, hac sententia: Imperatori Obtulere Honorarium Aureum Negotiatores Narbonenses Edicto Senatus.' Honorarium aureum certus fuisse significatur numerus aureorum, cujusmodi est iste, qui 'Theodeberti Imperatoris Augusti' nomen præfert. Certamen ingeniorum fuit illo ævo, et consequentibus sæculis, quis felicius sub nominibus etiam virorum, sæpissime postea et civitatum, ut prins aliis Latinis vocabulis, sententias exhiberent, et Principi, cnjus esset

XVIII. Laquearia, quæ nunc et in privatis domibus auro teguntur, post Carthaginem eversam primo inaurata sunt in Capitolio, censura L. Mummii. Inde transiere in cameras quoque et parietes,' qui jam et ipsi tanquam vasa inaurantur: cum sua ætas varia de Catulo existimaverit, quod tegulas æreas Capitolii inaurasset primus.

XIX. Inventores auri, sicut metallorum fere omnium, septimo volumine diximus. Præcipuam gratiam huic materiæ fuisse arbitror, non colore, qui in argento clarior est, magisque diei similis, et ideo militaribus signis familiarior, quoniam is longius fulget: manifesto errore eorum, qui colorem siderum placuisse in auro arbitrantur, cum in gemmis aliisque rebus non sit præcipuus. Nec pondere, aut facilitate materiæ prælatum est ceteris metallis, cum cedat per utrumque plumbo. Sed quia rerum uni nihil igne de

CAP. XVIII. 1 Gronov. et al. ante Harduin. in cameras parietesque. CAP. XIX. 1 Cedat per utrumque plumbo] Hæc incogitanter scripsit Plinius. Aurum nec pondere nec facilitate materiæ plumbo cedit. Pes cubi

NOTE

in nummo vultus impressus, apte con. venientes, et picturæ partis adversæ, si qua esset: ita ut vel rem gestam a principe, vel delatum ei honorem a subjectis eæ significarent. Sic in Placidi Valentiniani nummo BONIFATIVS significat: Bono Ora Narbonensis Insulanis Fugatis, Arelatenses Triumphum Insignem Valentini. ano Struxerunt.' Sic sunt alia exempla prope innumera, quæ in Numismatis sæculi Theodosiani et Justinianei, ac Regum Francorum, exponimus. Insignis ac perrarus in eo genere triens aureus est, apud D. de Cleves in hac civitate, Theodeberti Aug. honori percussus, cum mentione tributi, quod subinde Edui Augustis Regibusque solverent. Hinc Prin cipis caput cinctum gemmis exhibet, cum literis, METALS: quarum senten⚫ tia est: Mercatores Edui Theodeberto Augusto L. quinquagesimam

[ocr errors]

Solverunt.' Gallice diximus, le cinquantième dernier. Pars altera, cum cruce in medio, habet has in ambitu literas TEVD ELSILVS: hoc sensu :

TEVDeberto Edui Tributum Sexagesimæ Invicto Liberatori Urbis Solverunt.'' Ed. sec.

a L. Mummii] L. Mummins, Acbaicus appellatus, Corinthum Achaiæ caput incendit, anno Urbis DCVIII. quo anno capta et incensa Carthago est a P. Corn. Scipione. Ambo deinde Censuram simul gessere, anno DCXII. lustrumque fecere LVII.

b De Catulo] Eo qui Capitolium dedicavit, ut diximus XIX. 6. Hoc illius factum sua ætate alii in aliam partem accipiebant: cum non deessent qui profusiore sumtu coli Deos negarent oportere.

57.

Septimo volumine] Lib. VII. cap.

perit, tuto etiam in incendiis rogisque. Quinimmo quo sæpius arsit, proficit ad bonitatem. Aurique experimentum ignis est, ut simili colore rubeat, ignescatque: id ipsum obrussam vocant.3d Primum autem bonitatis argumentum est, quam difficillime accendi. Præterea mirum, prunæ violentissimæ + igni indomitum, palea citissime ardescere: atque ut purgetur, cum plumbo coqui. Altera causa pretii major, quam minimum usu deteri, cum argento, ære, plumbo, lineæ producantur,f manusque sordescant decidua materia. Nec aliud laxius dilatatur, aut numerosius dividitur, utpote cujus unciæ in septingenas et quinquagenas, pluresque bracteas, quaternum utroque digitorum, spargantur. Crassissimæ ex his Prænestinæ vocan

a In longitudinem et latitudinem.

.....

a

cus auri pendet libras 1326. Plumbi vero, libras 828. De facilitate materiæ satis compertum est, et mox dicetur. Immo ipse Plinius paulo infra ait nihil auro laxius dilatari.' Brotier.-2 Vet. Dalec. tuta. Mox, in incendiis rogisque durante materia Gronov. et al. vett. Duo postrema verba, durante materia, desiderantur in codd. Pintian. Harduin. et al.-3 Ita codd. Harduini et Vet. Dalec. item edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. auri experimento ignis est,..... rubeat quo ignis; atque ipsum obryzum vocant Gronov. et vulgg. -4 Vet. Dalec. pruna violentissima.-5 Cod. Dalec. quod minimum usus dete

NOTE

* Id ipsum obrussam vocant] Illud videlicet experimentum aurifices obrussam vocant. Sic Reg. 2. aliique. Obrussa vox usurpata Senecæ in Epist. et Natur. Quæst. Tranquillo quoque in Nerone, normam significat, ad quam exigitur anrum. Inde obryzum, coctione crebra ita purgatum, nihil ut habeat alterius metalli admixtum. Schol. Thucyd. in l. 1. xpv. σίον ἄπεφθον interpretatur, πολλάκις ἑψηθέν, ὥστε γενέσθαι ἄβρυζον. Tranquillus in Nerone, cap. 44. Exegit ingenti fastidio et acerbitate nummum asperum, argentum pustulatum, aurum ad obrussam.'

* Pruna, &c.] Reg. 2. et Pintiani codex, prune violentissimi ligni. Strabo lib. 1. pag. 146. Aià TOUTO Kal

ἀχύρῳ τήκεται μᾶλλον ὁ χρυσός, κ. τ. λ. Causam is deinde affert, cur palea citius, quam carbone, liquefiat. Locum consule.

Linea producantur] Non tingit corpora quæ tangit: argentum tingit parum cetera tingunt multum, inquit Albertus M. de Miner. ¡v.7. p. 265. Plinius infra c. 31. Lineas ex argento nigras produci plerique mirantur.'

& Bracteas] Feuilles d'or, laminæ tenues, sponteque plicabiles, atque adeo vel minima aura halituve oris. Harum opifices inauratores bractearii appellati. Vetus inscriptio apud Gruterum, p. 1074. COLLEGI, bracTEARIORVM. INAVRATORVM.- Falsa.' Ed. sec.

tur, etiamnum retinentes nomen, Fortunæ inaurato ibi fidelissime simulacro. Proxima bractea quæstoria appellatur. Hispania strigiles vocat auri parvulas massas, quod super omnia solum in massa aut ramento capitur. Cum cetera in metallis reperta igni perficiantur, hoc statim aurum est, consummatamque materiam protinus habet, cum ita invenitur. Hæc enim inventio ejus naturalis est: alia, quam dicemus, coacta. Super cetera i non rubigo ulla, non ærugo, non aliud ex ipso quod consumat bonitatem, minuatve pondus. Jam contra salis et aceti succos, domitores rerum, constantia superque omnia netur, ac texitur lanæ modo, et sine lana. Tunica aurea triumphasse Tarquinium Priscum Verrius docet." Nos vidimus Agrippinam Claudii principis, edente eo navalis prælii spectaculum, assidentem ei, indutam paludamento, auro textili 9 sine alia materia. Attalicis vero' jampridem intexitur, invento regum Asiæ.

[ocr errors]

In fodinis metallicis.

rit. Mox, lineæ ducantur Vet. Dalec.-6 Cum cetera metallis Gronov. et al. ante Harduin.-7 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Verrius tradit Gronov. et vulgg.-8 Margo edd. Dalec. et Gronov. sedente eo ad.-9 Vet. Dalec, er auro textili.-10 Ita codd. Regg. Brot. et Editio princeps. sine alia materie Gronov. al. vett. Harduin. 1. 2. 3. et recentt.

NOTE

h Hoc statim aurum est] Auri purissimi grana, ceu arenæ, in fodinis reperiuntur. 'Granum inventum esse 100, marcarum simul' auctor est Albertus M. loc. cit.

1 Super cetera] Etiam aqua, terrave sepultum, vel pluribus sæculis, rubiginem nullam contrabit.

Agrippinam Claudii principis] Nempe conjugem, Neronis matrem. Describit hos ludos Dio lib. Lx. pag. 687. Εν τινι δὲ λίμνῃ ναυμαχίαν ὁ Κλαύδιος ἐπεθύμησε ποιῆσαι . . . ὁ δὲ δὴ Κλαύδιος ὅ τε Νέρων στρατιωτικῶς ἐστάλη. σαν ἥ τε Αγριππίνα χλαμύδι διαχρύσιῳ ἐκοσμεῖτο. In palude quadam exhibere navale certamen Claudius cupiebat...

vestitum suo quisque arbitrio, militarem Claudius et Nero gestabant, Agrippina chlamydem seu paludamentum auro textum.

k Auro textili] Filo tenui deducebatur aurum, eoque vestes texebantur. Sidonius Apollin. xxii. 199. 'Vel stamine fulvo Prægnantes fusi mollitum nesse metallum.' De Elagabalo Lampridius: Indutus est omni aurea tunica : (hoc est, tota aurea: ut Maro: unde omnis Troja videri, pro tota dixit :) usus et purpurea, et de gemmis Persica, ita ut gravari se diceret.

Attalicis vero] De his dictum est VIII. 74. Erant e lana auro intertexto.

« ForrigeFortsæt »