Billeder på siden
PDF
ePub

Aliqui vero et imbre 3 mutantur. Ter accidit in Bosporo, ut salsi deciderent, necarentque frumenta: toties et Nili" rigua pluvia amara fecere," magna pestilentia Ægypti.

[ocr errors]

XXX. Nascuntur fontes decisis plerumque sylvis, quos arborum alimenta consumebant: sicut in Hæmo obsidente Gallos Cassandro, cum valli gratia sylvas cecidissent. Plerumque vero damnosi torrentes corrivantur detracta collibus sylva, continere nimbos ac digerere consueta. Et coli moverique terram, callumque summæ cutis solvi, aquarum interest. Proditur certe in Creta expugnato oppido, quod vocabatur Arcadia, cessasse fontes, amnesque qui in eo situ multi erant: rursus condito post sex annos emersisse, uti quæque cœpissent partes coli.

с

(v.) Terræ quoque motus profundunt, sorbentque aquas: sicut circa Pheneum Arcadiæ quinquies accidisse constat. Sic et in Coryco monte amnis erupit, posteaque3 cœptus

2

a Ter agros, Nili aquis irrigatos, pluviæ amaros fecere.

2 Cod. Dalec. alia.-3 Vet. Dalec. imbribus.

CAP. XXX. 1 Galatas margo edd. Dalec. et Gronov.-2 Cod. Dalec. constat, sicut et in.—3 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3.

NOTE

"Toties et Nili] Narrat hoc ipsum Athenæus lib. 1. p. 42. ex Theophrasto.

a Sicut in Hæmo] Seneca Natur. Quæst. m. 11. p. 869. Fuit aliquando aquarum inops Hæmus: sed cum Gallorum gens a Cassandro obsessa in illum se contulisset, et sylvas cecidisset, ingens aquarum copia apparuit, quas videlicet in alimentum suum nemora ducebant: quibus excisis, humor, qui desiit in arbusta consumi, superfusus est... Sed pace Theophrasti dixisse liceat, non est hoc simile veri; quia fere aquosissi ma sunt, quæcumque umbrosissima,'

&c.

[ocr errors]

Idem (Theophrastus) ait circa Arcadiam, quæ urbs in Creta insula fuit, fontes et lacus substitisse, quia desierit coli terra, diruta urbe : postea vero quam cultores receperit, aquas quoque recepisse. Causam siccitatis hanc ponit, quod obduruerit constricta tellus, nec potuerit imbres inagitata transmittere,' &c.

& Terræ quoque] Ex Seneca et istud, loco cit. Sæpe motu terrarum itinera fluminum turbantur, et ruina interscindit aquas, quæ retentæ novos exitus quærunt, et aliquo impetu facinnt, aut ipsius quassatione terræ aliunde alio transferuntur.... quod accidisse ait Theophrastus in Coryco

b Cassandro] Macedoniæ Rege, A- monte, in quo post terrarum tremos

lexandri successore.

c Proditur certe] Seneca loc. cit.

rem nova vis fontium emersit.'

est coli. Illa mutatio mira, ubi causa nulla evidens apparet: sicut in Magnesia calidas factas frigidas, salis non mutato sapore. Et in Caria, ubi Neptuni templum est, amnis, qui fuerat ante dulcis, mutatus in salem est. Et illa miraculi plena, Arethusam1 Syracusis fimum redolere per Olympia: verique simile, quoniam Alpheus in eam insulam sub ima maria permeet. h Rhodiorum fons in

Chersoneso nono anno purgamenta egerit. Mutantur et colores aquarum: sicut Babylone si lacus æstate rubras habet diebus XI. Et Borysthenesi æstatis temporibus coeruleus fertur, quanquam omnium aquarum tenuissimus: ideoque innatans Hypani. In quo et illud mirabile, Austris flantibus superiorem Hypanim fieri. Sed tenuitatis' argumentum et aliud est, quod nullum halitum, non modo nebulam emittat. Qui volunt diligentes circa hoc videri, dicunt aquas graviores post brumam fieri.

XXXI. (VI.) Ceterum m a fonte duci fictilibus tubis uti

et recentt. postea quam Gronov. et vulgg.-4 Chiffl. calidum facta frigida salis. Pro salis, Gronov. et al. ante Harduin. alias.-5 Ita codd. Harduini, cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. Babyloniæ Gronov. et al. ante Harduin.

NOTE

e Et in Caria] Hoc ipsum refert Athenæus lib. 11. p. 42. ex Theophrasto.

Arethusam] De eo fonte diximus III. 14.

Per Olympia] Vide Strab. lib. VI. p. 270. Seneca Natur. Quæst. III. 26. p. 874. Quidam fontes certo tempore purgamenta ejectant, ut Arethusa in Sicilia, quinta quaque æstate per Olympia. Inde opinio est Alpheum ex Achaia eo usque penetrare, et agere sub mare cursum, nec ante quam in Syracusano littore emergere. Ideoque iis diebus, quibus Olympia sunt, victimarum stercus secundo traditum flumini illic redundare. Hoc et a te traditum est in poëmate, Lucili carissime, et a Virgilio qui alloquitur Arethusam:

'Sic tibi, cum fluctus subterlabere Sicanos, Doris amara suam non in. termisceat undam."

[ocr errors]

h Rhodiorum] Seneca loc. cit. p. 874. Est in Chersoneso Rhodiorum fons, qui post magnum intervallum temporis fœda quædam turbidus ex intimo fundat, donec liberatus eliquatusque est.'

1 Sicut Babylone] Athenæus lib. 11. p. 42.

j Borysthenes] Athenæus loc. cit. Ideoque] 'Ev Tois Bopelois, flantibus Aquilonibus, inquit Athenæus, loc. cit. Borysthenes supernatat: Hypanis, Austris.

1 Sed tenuitatis] Vide quæ de Nili simili fere dote diximus v. 10.

m Ceterum] Ex Vitruvio VII. 7. p. 168.Ductus autem aquæ fiunt ge

lissimum est crassitudine binum digitorum, commissuris pyxidatis, ita ut superior intret, calce viva ex oleo lævigatis.' Libramentum aquæ in centenos pedes sicilici ' minimum erit: si cuniculo veniet, in binos actus lumina P

[ocr errors]

d

a Juncturis tubulorum in morem pyxidum ex una parte angustioribus.

Illitis.

• Declivitas aquæ ductus, a fonte usque in centenos pedes, ut minimum debet esse sicilici, hoc est, quartæ partis pollicis.

d Si canali structili aqua ducatur.

CAP. XXXI.

1 Ita Harduin. 1. 2. 3. et recentt. in centenos pedes sursum

NOTE

neribus tribus: rivis, per canales structiles, aut fistulis plumbeis, seu tubulis fictilibus,' &c. Et p. 171. 'Multo salubrior est ex tubulis aqua, quam per fistulas: quod per plumbum videtur esse ideo vitiosa, quod ex eo cerussa nascitur: hæc autem dicitur esse nocens corporibus humanis: ita, si quod ex eo procrea. tur, id est vitiosum, non est dubium, quin ipsum quoque non sit salubre ....Itaque minime fistulis plumbeis aqua duci videtur, si volumus eam habere salubrem. Saporem quoque meliorem ex tubulis esse,' &c. Consentit et Palladius in Augusto lib. ix. tit. 11. p. 137.

» Commissuris pyxidatis] 'Lingu. latis' eodem sensu dixit Vitruvius loc. cit. p. 170. 'Sin autem minore sumtu voluerimus aquam, ducere, sic erit faciundum: tubuli crasso corio ne minus digitorum duorum fiant ex testa, sed ita ut hi tubuli ex una parte sint lingulati, ut alius in alium inire convenireque possint. Tum coagmenta eorum calce viva ex oleo subacta sunt illinenda,' &c. Palladius loc. cit. Sed quod est salubrius et utilius, fictilibus tubis cum ducitur, duobus digitis crassi, et ex una parte reddantur angusti, ut palmi spatio unus in alterum possit in

trare: quas juncturas viva calce oleo subacta debemus illinere.'

• Libramentum] Descensus aquæ a fonte, seu capite, ad eum locum quo deducenda est. Hinc' aquam librare,' deducere est: Gallis, Prendre le niveau. Hinc etiam, ut Festus ait,

Delibrare' est, 'aquam sulco derivare:' ubi delirant, qui 'delirare' ibi reponere nituntur: quanquam lira sulcum significat. Nam vel series elementorum, quam Festus sequitur, 'delibrare' ibi legi monet oportere. Antecedit enim deliberare,' subsequitur delicare:' quas inter voces suus et huic 'delibrare' locus deletur: non isti, delirare.' Itaque libra alitudinem aquæ, fastigiumque significat, unde illa deducitur: viamque omnem quæ decurrit. Frontinus de Aquæd. lib. I. 6 Aquæ omnes diversa in Urbem libra perveniunt,' id est, altitudine ac via....

Altissimus Anio est novus, proxima Claudia, tertium locum tenet Julia, quartum Tepula, dehinc Marcia, quæ capite etiam Claudiæ libram æquat.' Vide Notas et Emend. num. 12.

P In binos actus lumina] Hoc est, in pedes CCXL. ut diximus xviii. 3. Lumina spiramenta sunt, sive æstuaria: des soupiraux. Vide Notas et Emend. num. 13.

2

г

esse debebunt. Quam surgere in sublime opus fuerit, e plumbo veniat. Subit altitudinem exortus sui. Si longiore tractu veniet, subeat crebro descendatque, ne libramenta pereant. Fistulas denumpedum longitudinis esse legitimum est: et, si quinariæ erunt, sexagena pondo pendere si octonaria, centena: 3 si denariæ, centena vicena, ac deinde ad has portiones. Denariæ " appellantur, cujus laminæ latitudo, antequam curvetur, digitorum decem est, dimidioque ejus quinaria. In omni anfractu collis quinariam fieri, ubi dometur impetus, necessarium est: item castella, prout res exiget.

u

elici Gronov. et vulgg.-2 Gronov. et al. ante Harduin. si uno cuniculo veniet, in binos actus: laminæ esse debebunt, per quas surgere in sublime opus fuerit, e plumbo. Subit altitudinem exortus sui: si longiore tractu veniet.-3 Vitruvins, nonaginta sex.-4 Denaria appellatur Vet. Dalec.

NOTE

4 Quam surgere] Salientem aquam intelligit. Un jet d'eau.

▾ Fistulas] Tubulos plumbeos. Vitruvius VIII. 7. pag. 16. hæc fere totidem verbis.

• Et, si quinaria] Minima hæc fuit fistularum latitudo: maxima, cum denariæ forent. Lex antiqua, apud Frontinum de Aquæd. lib. I. NE. CVI EORVM. QVIBVS. AQVA. DARETVR PVBLICA. IVS. ESSET. INTRA. QVINQVAGINTA. PEDES. EIVS. CASTELLI EX. QVO. AQVAM. DVCERENT. LAXIOREM. FISTVLAM. SVBIICERE. QVAM QVINARIAM. Modulos fistularum varios, et eorundem iconem, exhibet Alexand. Donatus 111. 18. pag. 294.

Si octonaria, centena] Rotundo numero absolutoque Plinius utitur: aliter Vitruvius loc. cit. pag. 170. Si octonum, pondo xcvi.'

" Denaria] Vitruvius loc. cit. 'Ex latitudine laminarum, quot digitos habuerint, antequam in rotundationem flectantur, magnitudinem ita nomi. num concipiunt fistulæ. Namque quæ lamna fuerit digitorum decem,

cum fistula perficietur ex ea lamna,
vocabitur denaria, similiterque reli-
quæ.' Discrepare tamen a Vitruvio
Frontinus videtur de Aquæd. lib. 1.
▾ Ubi dometur impetus] Aquæ ni-
mirum decurrentis.

w Item castella] Castellum receptaculum est, quod aquam publicam recipit, auctore Ulpiano Pandect.lib. XLIII. de aqua quotid. et æstiva Gallice, un Regard. Vitruvius VIII. 7. pag. 170. Inter actus ducentos non est inutile castella collocari: ut si quando vitium aliquis locus fecerit, non totum omneque opus contundatur, et in quibus locis sit factum, facilius inveniatur: sed ea castella neque decursu, neque in ventris planitie, neque omnino in vallibus, sed in perpetua fiant æqualitate.' Qui horum reficiendorum curam haberent, in vetustis inscriptionibus apud Reines. pag. 572. et apud Gruterum, pag. 601. CASTELLARII appellantur. Fuit et alius castellorum usus, ut ne aliunde aqua duceretur. Extat de ea re Senatusconsultum, apud Fron

e

[ocr errors]

b

XXXII. Homerum calidorum fontium mentionem non fecisse demiror, cum alioqui lavari calida frequenter induceret: videlicet quia medicina tunc non erat hæc, quæ nunc aquarum perfugio utitur. Est autem utilis sulfurata nervis, aluminata ad paralyticis, aut simili modo solutis : bituminata aut nitrosa, qualis Cutilia, bibendo 3 atque purgationibus. Plerique in gloria ducunt, plurimis horis perpeti calorem earum: quod est inimicissimum: namque paulo diutius, quam balineis, uti oportet, ac postea frigida dulcedine, nec sine oleo discedentes: quod vulgus alienum arbitratur, idcirco non alibi corporibus magis obnoxiis. Quippe et vastitate odoris capita replentur, et frigore infestantur sudantia, corporum parte mersa. Similis error, quam plurimo potu gloriantium. Vidique jam turgidos bibendo in tantum ut annuli integerentur cute, cum reddi non posset hausta multitudo aquæ. Nec hoc ergo fieri convenit sine crebro salis gustu. Utuntur et cœno

CAP. XXXII. 1 Vet. Dalec. lavantes c. f. indicaverit; Chiffl. indiceret.2 Vet. Dalec. aluminosa. Mox, simili morbo Gronov. et al. ante Harduin. simili morbo solutis, ut et bituminosa. At nitrosa Vet. Dalec.-3 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Cutilia, utilis est bibendo Gronov. et vulgg.-4 ' Ita cod. Reg. 2. et Editio princeps.' Brotier. dulci al. ante Brotier. dulci sine oleo discedentibus Vet. Dalec. discedere al. vett. ap. Dalec. Mox, idcirco morbis non, &c. Vet. Dalec.-5 Ita Harduin. 1. 2. 3. et recentt. ex codd. reliqua

NOTE

tin. de Aquæd. lib. I. NE. CVI. PRI

VATO. AQVAM. DVCERE. EX. RIVIS
PVBLICIS. LICERET. VTIQVE. OM-
NES. II. QVIBVS. AQVE. DVCENDE
IVS. ESSET. DATVM. EX. CASTELLIS
DVCERENT. ANIMADVERTERENTQVE
CVRATORES. AQVARVM. QVIBVS. LO-
CIS. INTRA. EXTRAQVE. VRBEM. APTE
CASTELLA. PRIVATI. FACERE. POS-
SENT. EX. QVIBVS. AQVAM. DVCERENT
QVAM. EX. CASTELLO. COMMVNEM
ACCEPISSENT. A. CVRATORIBVS. AQVA-

RVM. Olim dividicula appellata, auc-
tore Festo: 'Dividicula antiqui
dicebant, quæ nunc sunt castel-
la, ex quibus a rivo communi aquam

quisque in suum fundum ducit.'

a Homerum.....fontium] Si unius Scamandri fontem exceperis, cujus aquam tepidam commendat Iliad. X. 147. Sed forte ab æstatibus. b Lavari calida] Vide quæ diximus XXV. 38.

c Sulfurata nervis] Sulfur ipsum ad nervorum vulnera laudat Galenus κατὰ γένη, lib. iit.

d Alum inata] Galenus lib. vII. κατὰ γένη, et κατὰ τόπους.

e Qualis Cutilia] Hanc quoque commendat Cælius Aurel. Chron. III. 2. De ejus situ diximus 11.

17.

« ForrigeFortsæt »