g

2

ergo? damnatam ab eo rem utilissimam credimus? Minime hercules subjicit enim qua medicina et se et conjugem usque ad longam senectam perduxerit, iis ipsis scilicet, quæ nunc nos tractamus.1 f f Profiteturque esse commentarium sibi, quo medeatur filio, servis familiaribus, quem nos per genera usus sui digerimus. Non rem antiqui damnabant, sed artem. Maxime vero quæstum esse immani3 pretio vitæ, recusabant. Ideo templum Æsculapii, etiam cum reciperetur is Deus, extra Urbem fecisse, iterumque in insula,' traduntur. Et cum Græcos Italia pellerent, diu post Catonem, excepisse medicos.*j Augebo providentiam illorum. Solam hanc artium Græcarum nondum exercet Romana gravitas in tanto fructu, paucissimi Quiritium attigere, et ipsi statim ad Græ

Per genera morborum, in quibus plurimus usus illius est.

f Non medicamenta per se damnabant.

Immani pretio licere hominum vitam nolebant.

Nominatim appellasse Medicos cum ceteris Græcis Urbe pellendos.

CAP. VIII. 1 Cod. Dalec. trademus; Dalec. tractamus; Gronov. et vulgg. ante Harduin. tractemus. Chiffl. quæ nunc nostra scitamus.-2 Vet. Dalec. servisque. Mox, Vet. Dalec. quæ nos, &c. disseremus; Chiffl. quem nos, &c. digerimus.-3 Vet. Dalec. immanem; Chiffl. manipretio. Mox, recusabat Gronov., et al. ante Harduin.-4 Vet. Dalec. prudentium.-5 Chiffl. fructu. Qui

NOTE

f Quæ nunc nos tractamus] In Reg. 1. quæ nunc nostredamus. In Reg. 2. et Chiffl. quæ nunc nostra scitamus.

& Maxime vero] In Reg. 2. cod. Maxime vero quæstum esse manupretio vitæ recusabant: hoc est, æstimata pretio vita, vel accepto pro vita pretio. Credo sincerius id elegantiusque.

h Extra urbem] Hujus consilii causas investigat Plutarchus in Quæst. Rom. p. 286.

i Iterumque in insula] P. Victor, in Descript. Urbis Romæ, regione xiv. quæ trans Tiberim: In insula ædes Jovis, et Esculapii, et ædes Fauni.' Festus In Insula Esculapio facta

:

ædes fuit, quod ægroti a Medicis aqua maxime sustententur.'

Excepisse medicos] Excipere hoc loco, non est demere, secernere, vel eximere numero: sed nominatim cavere. Cujus significationis exempla plurima in Jureconsultis occurrunt atque in ipso Cic. ad Q. Fratr. 1. 1. Nominatimque lex exciperet, ut ad templum monumentumque nostrum capere liceret.'

* Augebo] Mandabo, inquit, literis Latinis, quæ Medici ad hunc diem Græcis. Ita fiet, ut illis facile careamus: provideantque Romani magis, ne sese in Urbem peregrinitas ea infundat.

6

cos transfugæ : immo vero auctoritas aliter quam Græce eam tractantibus, etiam apud imperitos expertesque linguæ, non est. Ac minus credunt, quæ ad salutem suam pertinent, si intelligunt. Itaque hercule in hac artium sola evenit, ut cuicumque medicum se professo statim credatur, cum sit periculum in nullo mendacio majus. Non tamen illud intuemur, adeo blanda est sperandi pro se cuique dulcedo. Nulla præterea lex, quæ puniat inscitiam : capitale nullum exemplum vindictæ. Discunt periculis nostris, et experimenta per mortes agunt: medicoque tantum hominem occidisse impunitas summa est. Quinimmo transit convicium, et intemperantia culpatur : ' ultroque qui periere arguuntur. Sed decuriæ pro more censuris principum examinantur: inquisitio per parietes 9" agitur: et qui de nummo° judicet, a Gadibus columnisque Herculis arcessitur: 1° de exilio vero non nisi XLV. electis" vi

7

m

i Quinetiam transit a medicis convicium in ægrotos ipsos: horum intemperantia culpatur.

j Sed judices, qui sunt in decurias allegendi, mos est a principibus examinari, qui censuram exercent.

ritium paucissimi. Mox, ad Græcos transfugere cod. Dalec.-6 Cod. Dalec. se profitenti.-7 Chiffl. inscitiam eam : capitale nullum exemplum.-8 Vet. Dalec. in convicium.-9 Vet. Dalec. per parentes; alii vett. per partes.-10' Ita codd. Regg. 1. 2. et Editio princeps.' Brotier. Ita quoque Chiffl. accersitur Gronov. Harduin. 1. 2. 3. et recentt.-11 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd.

NOTE

Ad Græcos transfugæ] Quoniam, spreto Latino sermone, Græce etiam homines Romani scripserunt, ut Sextius Niger, aliiqne.

m Sed decuria] De judicum decuriis, XXXIII. 7.

■ Inquisitio per parietes] Non per singulas duntaxat domos de judicum moribus inquiritur, explorantibus certis hominibus quid in quaque domo agatur, sed et auriti mittuntur emissarii, qui vel per ipsos parietes candidatorum sermones excipiant, subauscultentque. Vide Notas et Emend. num. 7.

pecuniæ summis, nedum de vita et capite civium. Seneca de Ira 1. 33. Evocati longinquis regionibus judices sedent, judicaturi utrius justior avaritia sit.' Mittuntur, inquit, in cujusque patriam, qui explorent qua fama et existimatione sint, quam municipibus suis probati: non enim tantum ex Urbe capiuntur et Italia, sed ex omnibus evocantur imperii partibus, qui de pecunia judicent non magna. Cornelium Balbum hoc loco indicat, Gadibus natum, de quo idem agit, v. 5. vII. 44.' Ed. sec.

P De exilio] Datur tabella, hoc est,

• Et qui de nummo] De levissimis judicium permittitur. Judices, in

Σ

ris datur tabella. At de judice ipso quales in consilium eunt, statim occisuri? Merito, dum nemini nostrum libet scire quid saluti suæ opus sit. Alienis pedibus ambulamus: alienis oculis agnoscimus: aliena memoria salutamus: aliena vivimus opera. Perieruntque rerum naturæ pretia, et vitæ argumenta." Nihil aliud pro nostro habemus, quam delicias.

Non deseram 12 Catonem tam ambitiosæ artis invidiæ a me objectum, aut senatum illum, qui ita censebat : idque non criminibus artis arreptis, ut aliquis expectaverit. Quid enim venenorum "3 fertilius,' aut unde plures testamentorum insidia? Jam vero et adulteria etiam in principum domibus, ut Eudemi in Livia Drusi Cæsaris: item

* Instrumenta.

Non relinquam Catonem, quem objeci invidiæ medicorum, non deseram Senatum, qui ita censuit, pellendos Italia Medicos: neque tamen quod Medicis male velim, crimina artis illius causabor, ut aliquis facturum me facile crediderit: nec immerito fortassis: nam quæ ars venenorum fertilior, &c.

Harduin. 1. 2. 3. et recentt. non nisi die XL. quinque electis Gronov. et al. vett. non nisi de XLV. electis Fr. Juret. Not. ad Symmach. Ep. 1. p. 85.12 Ita ex codd. Harduinus et recentt. Non deferam Gronov. et vulgg. Mox,

NOTE

quit, de tabella, deliberatione prius domi habita Medici statim. Judices electi XLV. vel de eo ordine ac numero aliquot: Medici qualescumque sine delectu. Judices, quamvis de exilio tantum dicturi: Medici occisuri. Judices, de reo ac facinoroso: Medici de judice ipso ac Prætore pronuntiaturi. Vide Notas et Emend. num. 8.

• Alienis pedibus] Lecticariorum. r Alienis oculis] Anagnostarum, sive lectorum.

• Aliena memoria] Nomenclatorum. Habebant præsertim candidati comites, qui memoriter vocare unumquemque scirent, et occurrentium civium nomina suggererent, quos illi deinde honorifice salutarent.

Aliena...opera] Medicorum.

" Vitæ argumenta] Argumenta vitæ appellat ea omnia, quibus vitæ incolumitas continetur: unde his voluminibus medicinas repetit. Horum jacere pretia, cognitionem negligi ab hominibus, jure queritur.

Eudemi] Eudemus Liviæ Drusi a Sejano corruptæ medicus, et ipse ejusdem criminis reus, Tiberii principatu floruit. Tacit. Annal. iv. pag. 98. Sumitur in conscientiam Eudemus amicus ac medicus Liviæ, specie artis frequens secretis,' &c. Alius ab isto Eudemus medicus cujus Galenus meminit. Livia, quæ et Livilla Suetonio, Drusi conjux, ejus qui Tiberii Imp. filius: Drusi Neronis filia, ejus videlicet, qui ejusdem Tiberii frater fuit, eademque Germanici Cæsaris et Claudii Imp. soror.

2

m x

a

Valentis, in qua dictum est regina. Non sint artis ista, sed hominum. Non magis hæc Urbi timuit Cato, ut equidem credo, quam reginas. Ne avaritiam quidem arguam, rapacesque nundinas pendentibus " 14 fatis, et dolorum indicaturam, ac mortis arrham, aut arcana præcepta. Squamam in oculis emovendam 15b potius, quam extrahendam: per quæ effectum est, ut nihil magis prodesse videretur, quam multitudo grassantium. Neque enim pudor, sed æmuli pretia summittunt. Notum est ab eodem Charmide unum ægrum ex provincialibus H-s. ducentis d

с

Non sint sane ista imputanda arti, sed improbitati hominum potius. Nec videtur hæc causa Catoniani odii. Neque enim, credo, magis hæc adulteria cum reginis timuerit urbi Cato, quam reginas ipsas: nec minus Reip. malum regina, quam familiæ principis adulterium.

" Dum mors instat.

• Estimationem.

» Prelia medicamentorum et operæ suæ minuunt.

jam ambitione Chiffl.-13 Cod. Dalec. veneno.-14 Vet. Dalec. impendentibus.

NOTE

* In qua dictum est] In Messalina, communicantur.

de qua dictum est cap. 5.

b Emovendam] Deorsum pellendam

* Non magis... quam reginas] Vide acu, unde subire sursum possit adNotas et Emend, num. 9.

* Et dolorum indicaturam] Indicatura, ut diximus in Præf. ad Vespas. æstimatio, pretium, taxatio est. Indicare vendentium verbum est, ut mercari ac liceri emtoris. Plautus in Persa, Iv. 4. 25. To. Hanc eme, atque ausculta mihi. Po. Modo ut sciam, quanti indicet.' Et vs. 37. 'SA. Indica, fac pretium. Po. Tua merx est: tua indicatio est.' Iterumque vs. 109. et 112. Igitur indicatura dolorum' taxatio est sic fere fieri soHta: Levari hoc genere morbi cupis? Tantum dabis. Isto? tantum.

Ac mortis] Mortis arrham eleganter vocat id quod veluti pignus pretii numerandi medico datur, statim occisuro.

• Aut arcana] Medicamenta, quæ nonnisi ingenti pretio evulgantur, aut

huc, et medici operam iterum flagi

tare.

c Per quæ effectum] Quanquam medici, inquit, multa Romæ artis suæ licentia nefarie admitterent, potius tamen esse cœpit ut plures essent, quam ut pauci. Cum enim pauci olim essent, pretia immodica aut stipulabantur ab ægris, aut quovis modo exprimebant. Neque enim deterrentur pudore, ut immensis mercedibus abstineant, sed mutua, ut fit, æmulatione, minoris operas suas addicere tum cœperunt, cum multi eandem exercnere artem.

H-S. ducentis] Sestertiis ducentis, sive, quod idem est, ducentis sestertium millibus: hoc est, monetæ Gallicæ, ut nunc res sunt, libris 20000.

h

e

reconductum: 16 Alconti vulnerum medico H-s. C. damnato ademisse Claudium principem. Eidemque in Gallia exulanti, et deinde "7 restituto, acquisitum non minus intra paucos annos. Et hæc personis imputentur. Ne fæcem quidem aut inscitiam ejus turbæ arguamus, ipsorum intemperantiam 18 in morbis, aquarum calidarum diverticulis: imperiosam inediam, et ab iisdem deficientibus cibos sæpius die ingestos, mille præterea pœnitentiæ modis, culinarum etiam præceptis et unguentorum mixturis, quando nullas omisere vitæ illecebras. Invehi peregrinas merces, conciliarique externa pretia,19 displicuisse majoribus crediderim equidem: non tamen hoc Catonem providisse, cum damnaret artem. Theriace vocatur excogitata compositio luxuriæ. Fit ex rebus externis, cum tot remedia dederit natura, quæ singula sufficerent. Mithridaticum 20k antidotum ex rebus LIV. componitur, interim nullo pondere æquali, et quarundam rerum sexagesima" denarii

--15 Vet. Dalec. removendam; al. vett. amovendam.-16 Ita codd. Harduini et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. conductum edd. vett. et Gronov.-17 Harduin. 2. Miller. et Franz. exulanti, deinde, omissa conjunctione.-18 Vet. Dalec. ipsorumque intemperiem; Gronov. et al. ante Harduin. ipsorumque intemperantiam.—19 Ita codd. Harduini, Dalec. et Chiffl. cum edd. Harduin. 1. 2. 3. et recentt. exempto pretio Vet. Dalec. extrema pretia Gronov. et al. vett.-20 Mithridatium Chiffl.—21 Vet. Dalec. parte sexagesima.—

NOTE

e Vulnerum medico] Chirurgo, seu vulnerario medico.

H-S.C.] Hoc est, sestertium centies: id enim superposita lineola signat: simulque admonet, centena millia subintelligi oportere. Sunt porro sestertium centies, qua summa pecu. niæ mucltatus Alcon a Claudio dicitur, Gallicæ monetæ, libræ 1000000. Millionem vulgo vocant.

Diverticulis] Diverticula eleganter appellat, cum per tot medicamentorum et balinearum anfractus flexionesque valetudo quæritur, quæ simplice via parari commode potest.

h Mille præterea] Cum mille modis

priora errata corrigunt, novisque cumulant.

¡Externa pretia] Pretia rerum externarum. Ipse xxiv. 1. Statim compositiones et mixturæ inexplicabiles decantantur. Arabia atque India in medio æstimantur: ulcerique parvo medicina a Rubro mari imputatur,'&c. j Theriace] Onplakh, medicamentum contra venenata: de cujus confectione dictum est xx. 100.

k Mithridaticum] Mithridaticum antidotum, quod a Celso describitur v. 23. rebus duntaxat sex et triginta componitur. Apud Galenum de Antid. 11. 9. omnino XLIV.