Stridens, nec dulci declinat lumina somno.
Luce sedet custos aut summi culmine tecti,
Turribus aut altis, et magnas territat urbes,
Tam ficti pravique tenax, quam nuncia veri.
Hæc tum multiplici populos sermone replebat
Gaudens, et pariter facta atque infecta canebat :
Venisse Enean, Trojano a sanguine cretum,
Cui se pulchra viro dignetur jungere Dido;
Nunc hiemem inter se luxu, quam longa, fovere,
Regnorum immemores turpique cupidine captos.
Hæc passim dea foeda virum diffundit in ora.
Protinus ad regem cursus detorquet Iarban,
Incenditque animum dictis, atque aggerat iras.

Hic Hammone satus, rapta Garamantide Nympha, Templa Jovi centum latis immania regnis, Centum aras posuit; vigilemque sacraverat ignem Excubias divum æternas, pecudumque cruore Pingue solum, et variis florentia limina sertis. Isque amens animi, et rumore accensus amaro, Dicitur ante aras, media inter numina divum, Multa Jovem manibus supplex orasse supinis : "Jupiter omnipotens, cui nunc Maurusia pictis Gens epulata toris Lenæum libat honorem, Aspicis hæc? an te, genitor, quum fulmina torques, Nequidquam horremus? cæcique in nubibus ignes Terrificant animos, et inania murmura miscent? Femina, quæ nostris errans in finibus urbem Exiguam pretio posuit, cui litus arandum, Cuique loci leges dedimus, connubia nostra Repulit, ac dominum Ænean in regna recepit. Et nunc ille Paris, cum semiviro comitatu, Mæonia mentum mitra crinemque madentem Subnixus, rapto potitur: nos munera templis Quippe tuis ferimus, famamque fovemus inanem."

Talibus orantem dictis, arasque tenentem, Audiit omnipotens, oculosque ad monia torsit Regia, et oblitos famæ melioris amantes. Tum sic Mercurium alloquitur, ac talia mandat: 66 Vade age, nate, voca Zephyros, et labere pennis ; Dardaniumque ducem, Tyria Carthagine qui nunc Exspectat, fatisque datas non respicit urbes, Alloquere, et celeres defer mea dicta per auras. Non illum nobis genetrix pulcherrima talem Promisit, Graiumque ideo bis vindicat armis ; Sed fore, qui gravidam imperiis belloque frementem Italiam regeret, genus alto a sanguine Teucri

Proderet, ac totum sub leges mitteret orbem.
Si nulla accendit tantarum gloria rerum,
Nec super ipse sua molitur laude laborem :
Ascanione pater Romanas invidet arces?
Quid struit? aut qua spe, inimica in gente, moratur?
Nec prolem Ausoniam et Lavinia respicit arva?
Naviget: hæc summa est; hic nostri nuncius esto."
Dixerat. Ille patris magni parere parabat
Imperio: et primum pedibus talaria nectit
Aurea, quæ sublimem alis, sive æquora supra,
Seu terram, rapido pariter cum flamine portant.
Tum virgam capit; hac animas ille evocat Orco
Pallentes, alias sub Tartara tristia mittit;
Dat somnos adimitque, et lumina morte resignat:
Illa fretus agit ventos, et turbida tranat
Nubila. Jamque volans apicem et latera ardua cernit
Atlantis duri, cœlum qui vertice fulcit,-
Atlantis, cinctum assidue cui nubibus atris
Piniferum caput et vento pulsatur et imbri;
Nix humeros infusa tegit: tum flumina mento
Præcipitant senis, et glacie riget horrida barba.

N

Hic primum paribus nitens Cyllenius alis
Constitit; hinc toto præceps se corpore ad undas
Misit, avi similis, quæ circum litora, circum
Piscosos scopulos, humilis volat æquora juxta.
[Haud aliter terras inter cœlumque volabat,
Litus arenosum Libyæ ventosque secabat
Materno veniens ab avo Cyllenia proles.]
Ut primum alatis tetigit magalia plantis,
Enean fundantem arces ac tecta novantem
Conspicit: atque illi stellatus iaspide fulva
Ensis erat, Tyrioque ardebat murice læna,
Demissa ex humeris; dives quæ munera Dido
Fecerat, et tenui telas discreverat auro.
Continuo invadit: "Tu nunc Carthaginis altæ
Fundamenta locas, pulchramque uxorius urbem
Exstruis? heu regni rerumque oblite tuarum!
Ipse deum tibi me claro demittit Olympo
Regnator, cœlum et terras qui numine torquet;
Ipse hæc ferre jubet celeres mandata per auras:
Quid struis? aut qua spe Libycis teris otia terris?
Si te nulla movet tantarum gloria rerum,
Nec super ipse tua moliris laude laborem,
Ascanium surgentem, et spes heredis Iuli
Respice; cui regnum Italiæ Romanaque tellus
Debentur." Tali Cyllenius ore locutus
Mortales visus medio sermone reliquit,
Et procul in tenuem ex oculis evanuit auram.
At vero Æneas aspectu obmutuit amens,
Arrectæque horrore comæ, et vox faucibus hæsit.
Ardet abire fuga, dulcesque relinquere terras,
Attonitus tanto monitu imperioque deorum.
Heu, quid agat? quo nunc reginam ambire furentem
Audeat affatu? quæ prima exordia sumat?
[Atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc,
In partesque rapit varias, perque omnia versat.]
Hæc alternanti potior sententia visa est :
Mnesthea Sergestumque vocat, fortemque Serestum :
Classem aptent taciti, sociosque ad litora cogant;
Arma parent, et, quæ sit rebus causa nov
novandis,
Dissimulent: sese interea, quando optima Dido
Nesciat, et tantos rumpi non speret amores,
Tentaturum aditus, et quæ mollissima fandi
Tempora, quis rebus dexter modus.
Imperio læti parent, ac jussa facessunt.

Ocius omnes

At regina dolos (quis fallere possit amantem ?) Præsensit, motusque excepit prima futuros,

Omnia tuta timens. Eadem impia Fama furenti
Detulit armari classem, cursumque parari.
Sævit inops animi, totamque incensa per urbem

Bacchatur: qualis commotis excita sacris
Thyias, ubi audito stimulant trieterica Baccho
Orgia, nocturnusque vocat clamore Citharon.
Tandem his Ænean compellat vocibus ultro:

"Dissimulare etiam sperasti, perfide, tantum Posse nefas, tacitusque mea decedere terra ? Nec te noster amor, nec te data dextera quondam, Nec moritura tenet crudeli funere Dido ? Quin etiam hiberno moliris sidere classem, Et mediis properas aquilonibus ire per altum, Crudelis? Quid? si non arva aliena domosque Ignotas peteres, et Troja antiqua maneret, Troja per undosum peteretur classibus æquor? Mene fugis? Per ego has lacrimas dextramque tuam te,Quando aliud mihi jam miseræ nihil ipsa reliqui,Per connubia nostra, per inceptos hymenæos, Si bene quid de te merui, fuit aut tibi quidquam Dulce meum: miserere domus labentis, et istanı, Oro, si quis adhuc precibus locus, exue mentem. Te propter Libycæ gentes Nomadumque tyranni Odere; infensi Tyrii; te propter eundem

Exstinctus pudor, et, qua sola sidera adibam,
Fama prior: cui me moribundam deseris, hospes ?
Hoc solum nomen quoniam de conjuge restat.
Quid moror? an mea Pygmalion dum monia frater
Destruat, aut captam ducat Gætulus Iarbas ?
Saltem si qua mihi de te suscepta fuisset
Ante fugam suboles; si quis mihi parvulus aula
Luderet Æneas, qui te tamen ore referret,
Non equidem omnino capta ac deserta viderer."

Dixerat. Ille Jovis monitis immota tenebat
Lumina, et obnixus curam sub corde premebat.
Tandem pauca refert: "Ego te, quæ plurima fando
Enumerare vales, nunquam, Regina, negabo
Promeritam; nec me meminisse pigebit Elissæ,
Dum memor ipse mei, dum spiritus hos regit artus.
Pro re pauca loquar. Neque ego hanc abscondere furto
Speravi, ne finge, fugam; nec conjugis unquam
Prætendi tædas, aut hæc in fœdera veni.
Me si fata meis paterentur ducere vitam
Auspiciis, et sponte mea componere curas,
Urbem Trojanam primum dulcesque meorum
Reliquias colerem; Priami tecta alta manerent,
Et recidiva manu posuissem Pergama victis.
Sed nunc Italiam magnam Gryneus Apollo,
Italiam Lyciæ jussere capessere sortes.
Hic amor, hæc patria est. Si te Carthaginis arces,
Phoenissam, Libycæque aspectus detinet urbis,
Quæ tandem, Ausonia Teucros considere terra,
Invidia est ? Et nos fas extera quærere regna.
Me patris Anchisæ, quoties humentibus umbris
Nox operit terras, quoties astra ignea surgunt,
Admonet in somnis et turbida terret imago;
Me puer Ascanius, capitisque injuria cari,
Quem regno Hesperia fraudo et fatalibus arvis.
Nunc etiam interpres divum, Jove missus ab ipso,
(Testor utrumque caput) celeres mandata per auras
Detulit. Ipse deum manifesto in lumine vidi
Intrantem muros, vocemque his auribus hausi.
Desine meque tuis incendere teque querelis;
Italiam non sponte sequor.'

Talia dicentem jamdudum aversa tuetur,
Huc illuc volvens oculos, totumque pererrat
Luminibus tacitis, et sic accensa profatur :
"Nec tibi diva parens, generis nec Dardanus auctor,
Perfide; sed duris genuit te cautibus horrens
Caucasus, Hyrcanæque admorunt ubera tigres.