Billeder på siden
PDF
ePub

velificetur" h. e. faveat (cfr. Cael. ap. Cic. div. VIII, 10, 2 ne velificatus alicui dicaris). Adiectivum auegos de re eadem exstat id. XXIII, 3. Verbum aλλáoσ e coniectura Kreussleri adscivi; eo enim, modo litteris maiusculis utaris, ducit lectio codicis :

ΔΛΑ ΕΙ δ' ἑτέρα ποντοπόρην αΰριον ἡμέραν. Bergkio haec placuerunt:

πλάσεται δ' ἑτέρνι ποντοπόρην αὔριον ἡμέραν. Tu, de ceteris tuam Bergkii sententiae adscribens, etέog retinere maluisti.

V. 21, qui comparationem quandam habet verborum Theognidis (ν. 1305) γνοὺς ὅτι παιδείας πολυήρατον ἄνθος ὠκύτερον σταδίου in codice sic scriptus est:

τ'

οὐ δ' ἀν γλυκερᾶς ἀνθεμονάβας πεδιμαλικώ.

Ex his verbis Bergkius haec eruit, quae tibi quoque, mi Fritzschi, probabilia visa sunt:

οὐδ' αὐτῷ γλυκερᾶς ανθεμον ἅβας πεδ ̓ ἐμαλίκων. Aeolicam praepositionem vel Theocriteum carmen XXIX, 38 (Ahr.) tutatur: cum voce ὐμαλίκων Theocritea XXVIII, 3 (μάρτη) et XXIX, 20 ὔμοιον, Meinek.) comparo.

Vss. 22-23 certae sunt emendationes Bergkii, quem uterque nostrum sequitur, nisi quod ego v. 22 toi pro to του τῷ (Bergk.), uvεlov pro uvehov (Bergk.) propter cod. D. Theocr. XXVIII, 18 et v. 23 oons (de quo cf. quae Bergkius ipse p. XIII copiosissime disputat) pro oon (Bergk.) scriptum fuisse suspicor, et nolla ut supra, v. 12, propter cod. D.id. XXVIII, 11 posui. Ceterum quam singulare Bergkii acumen in verbis priscis eruendis fuerit nemo non intelliget comparatis codicis ineptiis:

μένει τῶ δ' ὁπόθον καὶ τὸν ἔσω μιελὸν ἐσθίει ὄμμι μνασκομένω πολλά δ' ὄρη νυκτος ἐνύπνιο Aeolicum ouuioxaoxouέve conspirat cum Theocr. XXIX, 26 duvdov. Theocritum ipsum in verbis v. 22 agnoscesmus, ubi meminerimus tertii idyllii versum 17, quo de Amore dicitur ὃς με κατασμύχων καὶ ἐς ὄστιον ἄχρις ιάπτει vel. id. VII, 102 ἐκ παιδός Αρατος ὑπ ̓ ὄστιον αἴθετ' ἔρωτι. In versu latino scripsi medullitus memor Plautini dicti, Most. I, 3, 86. Vergilius, Aen. IV, 66,,est mollis flamma medullas" (cf. Ribbeck pag. 404. vol. II) Aen. VIII, 389,,notusque medullas intravit calor." Georg. III, 271,,,ubi subdita flamma medullis". Catulli versus similes in adn. ad Theocr. III, 17 p. 125 indicavi. His addere iuvat Ovid. Met. I, 473,,laesit Apollineas traiecta perossa medullas". Hor. Epist. I, 10, 28,,certius accipiet damnum propiusve medullis". Calpurn. III, 28,,sic intimus arsi ut nihil ulterius tulerim". Quod autem v. 23 dicitur de insomniis, id mire congruit

cum sententia Horatii, Od. IV, 1, 37:,,nocturnis ego somniis iam captum teneo, iam volucrem sequor te per gramina Martii campi, te per aquas, dure, volubiles".

V. 24 sospitator utriusque nostrum iudicio Bergkius exstitit. Codicis haec verba sunt:

X

παύσασθε δ' ἐνιαυτὸς οὐ χαλεπαὶ οὐχὶ

Initium versus habet collocationem eandem verbi navoɑoda, quae est id. XI, 28 (παύσασθαι δ' ἐσιδών τυ, καὶ ὕστερον οὐδὲ τί πᾳ νῦν ἐκ τήνω δύναμαι) et id. V, 138 coll. XV, 87. V. 25 te Bergkiumque secutus verba codicis.

ταῦτα χ' άτερα πολλὰ ποτ' ἐμὸν θυμὸν ἐμεμψάμαν servavi, nisi quod de Bergkii sententia noor' correxi et Ahrensii, id. XXVIII, 6, exemplum imitatus accentum uov, et Juμov, perinde atque v. 12, non ignarus id. XXIX, 36, ubi Ahrensius quoque θυμῷ scriptum edidit, et πόλλα novavi. De verbo μέμPaodai cf. Theocr. II, 144.

Vss. 26-27 nihil est quod quisquam dubitet, quin emendati satis sint a Bergkio, qui ea, quae supra scripsi, ex his verbis codicis eruit:

ὁ δὲ τοῦτ' ἔφτ ̓ ἔτις δοκεῖ μοι τὸν δολομάχαναν

νικάσειν ἔρον· οὗτος δοκεῖ μοι τᾶς ὑπὲρ ἄμμ. Verbum Soxíuwu e. gr. in Sapph. frgm. 111 Ahr. et in inscriptione Memnonia (Letr. 24, 7) legimus. Adiectivum doloμázavos admonet nos de verbis Simonidis, frgm. 42: oxέthie mał, doλόμητις Αφροδίτα τὸν Αρει δολομαχάνῳ τέκεν et de descriptione Amoris Mosch. I, 8 sqq.

V. 28 hoc utique dici debuit, quod similibus verbis Catullus, LXI, 206, expressit:,,ille pulveris Africi siderumque micantium subducat numerum prius, qui vostri numerare volt multa milia ludi" (cf. et Catull. VII, 7 ,,aut quam sidera multa, quum tacet nox furtivos hominum vident amores" nostri cetera). Itaque scripsi - δοκίμοι τοὶς ὑπὲρ ἀμμέων εὑρεῖν βραϊδίως ἀστέρας ὁπποσάκις ἐννέα, eaque verba sic interpretor: ,,qui se Amorem putat posse vincere, is putat se invenire numerum astrorum", vel, ut poeta dicere maluit,,,putat se posse astra invenire et dicere quoties exstet numerus ille sanctus novenarius". (Eustath. Il. p. 180, 18). Habes igitur idem dicendi genus, de quo dixi ad id. II, 69 (¶ážεo -ixeTo). Quintil. X, 1, 62 Stesichorum quam sit ingenio validus materiae quoque ostendunt. De verbo evoεiv cf. et Herod. I, 5, 1. Vt évvéa scriberem, persuasit mihi Curtius, quod hoc vocabulum proxime a verbis codicis abest. Quamquam onлování μvioi mallem, si liceret per codicem, in quo haec habemus:

εὑρεῖν βραδίως ἀστέρας ὁπποσάκιννενν εὐνέα, Ex his verbum evoɛiv iure a te retentum esse iudico, de ceteris

vero dissentio. Suspicaris enim poetam hoc fere dicere voluisse: ,,qui amorem vinci posse putat, is stellas quoties novenae sint inveniri sive stellas numerari posse putabit." Quare scripsisti: οὗτος δοκίμοι τοῖς ὑπὲρ ἄμμεων

εὑρεῖν βραϊδίως ἀστέρας ὁπποσσάκιν εἴνατοι Contra Bergkius: οὗτος δοκίμοι τοὶς ὑπὲρ ἄμμεων

μετρεῖν βραϊδίως ἀστέρας, ὁπποσσάκι μεὶς νέα. Vocabulum aeolicum βραϊδίως, a Bergkio abunde testimoniis veterum munitum, quandam etiam auctoritatem ex Theocriteo vocabulo βράχη habet, id. XXVIII, 11. Cf. Sapph. frgm. 74 (23).

Vss. 29-30 nunc tua opera ad Bergkii studia accedente sanatos esse existimo, dummodo v. 29 κατ' ἄμφενα, id quod ego pro τὸν ἄμφενα scripsi, adsciscatur. Praepositionem κατά vel ab auctoritate Homerica (Iliad. Φ 406. Odyss. χ 328) satis habere praesidii existimo. Codex quidem haec propinat:

καὶ νῦν εἴτε θέλω. χρὴ με μακρὸν ἔχοντα τον ἄμφενα ἕλκειν τὸν ζυγὸν· εἶτ ̓ οὐκ ἐθέλω ταῦτα γὰρ ἦγα θέος. Verum vidit Bergkius, quum versu priore εἶτ ̓ ἐθέλω, id quod posterioris versus concinnitas postulat, et σχόντα reponeret: verum tu, mi Fritzschi, vidisti, quum extremo versu posteriore, ubi Bergkius ayados edidit, yadé scriberes. Me vero articulus τόν ante αμφενα vocabulum a Bergkio luculente vindicatum male habuit. Potius κατ' requirere videtur oratio. Vocabum αμφήν ab Hesychio, ubi αὐχήν pro αυλήν legendum, commemoratum, ratum est. Theognidis succurrit versus ille (1023) οὔποτε τοῖς ἐχθροῖσιν ὑπὸ ζυγὸν αὐχένα θήσω. Praeterea cf. Theocr. XXVII, 20. Theocr. XII, 15. Hor. Sat. II, 7, 91 eripe turpi colla iugo. Hor. Od. I, 33, 10 sic visum Veneri, cui placet impares formas atque animos sub iuga aënea saeva mittere cum ioco. Od. III, 9, 18.

V. 31 expolitus a Bergkio est, cuius nos sententiae accessimus. Codicis haec est varietas exigua:

βούλεται θέυσος καὶ διὸς ἔσφαλε μέγαν νόον.

Cum his Pseudotheocritum comparo, id. XXIII, 4-5, ubi vere
Ahrensius correxit: κοὐκ ᾔδει τὸν Ἔρωτα, τίς ἦν θεός, ἁλικα
τόξα χερσὶ κρατεῖ, πῶς πικρὰ βέλη ποτὶ καὶ Διαβάλλει.
V. 32-33 haec a codice suppeditata sunt:

καὗτας κυπρογενῆας ἔμε μὴν φίλον ἐπάμερον σμίκρας δευόμενον ἄυρας ὁ μέλλων αἴκα φορεῖ. Veneris quidem commemoratio talis est, ut Moschum imitatorem, (id. I, 21) loqui existimes. Sed aquam quis citius e pumice quam sententiam ex his reliquiis exprimi posse arbitretur. Tu tamen praeclare vicisti his, quae ipse adoptavi, erutis. Sed firmare, quae scripsisti, his rationibus liceat. Poeta quum id significare vellet, quod Tibullus, I, 6, 3 scripsit: „,,an gloria magna est insi

[ocr errors]

dias (ἔσφαλε) homini composuisse deum? mortalem hominem cum folio caduco vi ventorum celeriter ex arbore decusso comparat, usus imagine ad quam tu ipse provocas Homerica, Hliad: Z146: οἵη περ φύλλων γενή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν. φύλλα τὰ μέν τ' ἄνεμος χαμάδις χέει Haec extrema interpretionem parant verbis nostri poetae σμίκρας δεύμενον αὔρας. Quam notum autem Graecis illud dictum Homericum fuerit vel e versu Simonidis (frgm. 85 60,2) intelligitur: ἓν δὲ τὸ κάλλιστοι Χῖος ἔειπεν ἀνήρ· οΐη περ φύλλων γενεή, τοίη δὲ καὶ ἀνδρῶν παῦροι μὴν θνητών κτλ. Mimnermus vero (frg. 2, 1) ἡμεῖς, inquit, οἷά τε φύλλα φύει πολυανθέος ἥρῃ ἔαρος – τοῖς ἔκελοι πήχυιον ἐπὶ χρόνον ἄνθεσιν ἥβης τερπόμεθα. Iam quod ego propter Flaccum meum (Od. I, 36,16 ,,breve lilium") in versu latino dixi,,folium breve", id Theocritus adiectivo ἐπάμερον eo facilius significare potuit, quod nemo non Graecus audito hoc vocabulo de mortalitate generis humani cogitabat. Audiamus modo Pindarum (Pyth. VIII, 92): ἐν ὀλίγῳ βροτῶν τὸ τερπνὸν αὔξεται —. ἐπάμεροι· τί δέ τις; τί δ' οὔ τις; σκιᾶς ὄναρ ἄνθρωπος. Audiamus Aeschylum (Prom. 546): τίς ἐφαμερίων ἄρηξις; οὐδ' ἐδέρχθης ὀλιγοδρα νίαν ἀκικυν ἰσόνειρον, ᾧ τὸ φωτῶν δέδεται (Mein.) γένος ἐμπεποδισμένον; Audiamus Platonem Legg. ΧΙ p. 923 Α) ὦ φίλοι, φήσομεν, καὶ ἀτεχνῶς ἐφήμεροι. Denique his ipsius Theocriti verba addamus (id. XIII, 4) ἁμῖν οἱ θνατοὶ πελόμεσθα, τὸ δ' αὔριον οὐκ ἐσορώμες. Ad extrema verba defendenda opportune memor fuisti Lysiae, Eratosth. § 28 πως ὑμεῖς εἰκὸς ἀποδέχεσθαι; Restat ut commemorem Bergkii coniecturas, qui versus ita conformavit:

καὔτας Κυπρογενήας· ἔμε μὴν φίλον ἐπάμερον

σμίκρας δεύμενον αὔρας ἀνέμων οὐ δίκαον φορεῖν ; Sed φίλον producta priore syllaba, vel potius φίλλον, ut placet Bergkio p. XV, nec mihi probabile est nec Curtio, qui quidem potius φιλον coll. Iliad. Ε 441 Soph. frgm. 518 Dind. (ἓν φι λον ἀνθρώπων μι' ἔδειξε πατρὸς καὶ ματρός ἡμᾶς ἡμέρα τοὺς πάντας) scriptum fuisse suspicatur, adhibitis etiam exemplis graeci vocabuli γένος Odyss. δ, 63 (ἀνδρῶν γένος ἐστὲ διοτρεφέων) et Odyss. o 267 ἐξ Ιθάκης γένος εἰμί et vocabulorum Teutonicorum atque Anglicorum menschenkind, mankind. Atque haec fortasse tibi ipsi nunc arridebunt. Itaque fer sententiam et fac ut reliqua, quae de Theocrito recondita habes, mox publici iuris fiant mihique, dum operae typothetae in extrema parte Theocriti mei occupati sunt, pateant. Vale. Scripsi Lipsiae Id. Ianuar. MDCCCLXVI.

Zu Hieronymus, Porfirius und Alcimus Avitus.

Jeder, der längere Zeit mit größern Massen von Codices familiären Umgang gepflogen hat, weiß von einer Gewohnheit der meisten Schreiber, auch bei übrigens vorwiegend oder ausschließlich prosaischem Inhalt eines Buches die erste oder lezte Pagina, resp. beide, mit Vorliebe der Poesie zu widmen, wofür sich in den Klosterbibliotheken immer etwas Bassendes fand. Vornehmlich ward die lateinische Anthologie, die christliche wie die klassische, stark in Contribution gefeßt, wie gleich das Beispiel, von welchem ich den Anlaß zu diesem Aufsaß entlehnt, beweisen kann.

[ocr errors]

So enthält die sehr alte Handschrift der grammatischen und rhetorischen Schriften Bedas und Anderer in der bibl. publ. welche die Nummer 122 trägt, auf der ersten Seite das unzähligemal abge= schriebene Gedicht über die neun Musen und ihren Patronus Apollo, in der Reihenfolge, wie sie Nr. 618 bei Meyer gibt, der dasselbe übrigens noch zweimal reproducirt [617. 619]. Sehr verwundert hat es mich stets, daß man in diesem Stück, welches oft, aber, wie ich glaube, ohne Grund dem Ausonius beigelegt wurde ich spreche über dasselbe ein andermal ausführlicher nie bemerkt hat, wie V. 10 nicht füglich neben V. 11 bestehen kann. Alle Concinnität geht zu Gründe, wenn Apollo zwei Zeilen erhält statt einer und wenn plöglich statt der Gottheiten, die überall sonst, auch in dem griechischen Gedicht ähnlichen Inhalts, ein gewöhnliches Abstractum, vis, das Subject bildet. Schon dieser Umstand führt zur Ausmerzung der zehnten Zeile, die auch sonst verdächtig genug ist. Denn es ist der Musen unwürdig, wenn von ihnen gesagt wird, daß sie, wie ein Stück Vieh, allein durch die Kraft von Apollos Geist in Bewegung gesezt würden, zumal da ihre in jenem Gedicht beschriebenen Beschäftigungen ja mehrfach nur mechanisch oder doch körperlich sind, so das Werk der Polymnia und theilweise der Terpsichore. Auch wird so der Plan des Gedichtes, welches wie das verwandte der griechischen Anthologie, gerade die Proprietät jeder einzelnen Muse schildern soll, offenbar zerstört. Zum Schluß mißfällt 'has Musas' und noch mehr 'undique'. Wie passend dagegen schließt sich V. 11 an V.9 an. Phöbus, der Musaget umfaßt alle Gebiete des Wissens, von denen jede der neun Göttinnen einen Theil beherrscht.

« ForrigeFortsæt »